Hoe gezond is gefermenteerd voedsel?
In dit artikel
Hoe gezond is gefermenteerd voedsel?
dossier
De laatste jaren groeit de populariteit van gefermenteerd voedsel, mede vanwege de potentiële gezondheidsvoordelen die eraan worden toegeschreven. Zo wordt aangenomen dat gefermenteerde voeding kan bijdragen aan een gezonde darmflora en het immuunsysteem kan versterken. Klopt dat ook?
Wat is gefermenteerd voedsel?
Het spijsverteringskanaal wemelt van zo'n 100 biljoen bacteriën en andere micro-organismen. Gefermenteerde voedingsmiddelen worden geconserveerd met behulp van een eeuwenoud proces dat niet alleen de houdbaarheid en voedingswaarde van het voedsel vergroot, maar dat je lichaam ook een dosis gezonde probiotica kan geven - probiotica zijn levende micro-organismen die cruciaal zijn voor een goede spijsvertering. Men maakt hiervoor gebruik van bacteriën, gisten en schimmels. Dit natuurlijke proces werd al in de oudheid toegepast om voedsel langer houdbaar te maken en de smaak en textuur te verbeteren.
Lees ook: Zijn gefermenteerde groenten gezond?
Voorbeelden van gefermenteerd voedsel
Veel dagelijkse voedingsmiddelen ondergaan fermentatie.
- Zuivelproducten: Yoghurt en kefir zijn gefermenteerde melkproducten. Bij yoghurt zetten melkzuurbacteriën lactose om in melkzuur, wat resulteert in de karakteristieke smaak en textuur. Kefir is een vloeibare, dikke melkdrank die ontstaat door toevoeging van gisten en melkzuur- en azijnzuurbacteriën aan melk.
- Brood, bier en wijn: Gisten spelen een cruciale rol bij de productie van deze producten door suikers om te zetten in alcohol en koolzuur, wat bijdraagt aan de textuur en smaak.
- Kombucha: Een gefermenteerde theedrank die populair is geworden vanwege vermeende gezondheidsvoordelen. Het wordt bereid door suiker en een symbiotische cultuur van bacteriën en gisten (scoby) toe te voegen aan zwarte of groene thee. Tijdens fermentatie wordt de suiker omgezet in verschillende zuren en een kleine hoeveelheid alcohol.
- Kimchi: Een traditioneel Koreaans gerecht bestaande uit gefermenteerde Chinese kool en andere ingrediënten zoals radijs, knoflook en gember. De fermentatie, vergelijkbaar met die van zuurkool, gebeurt spontaan door melkzuurbacteriën op de kool en andere ingrediënten.
- Miso: Een Japanse pasta gemaakt door fermentatie van sojabonen met zout en een schimmel. Miso wordt gebruikt in diverse gerechten, zoals misosoep en sauzen.
- Tempeh: Een vleesalternatief gemaakt van gefermenteerde sojabonen, rijk aan eiwitten en voedingsvezels.
Lees ook: Is kombucha gezond en hoe zelf maken?
Lees ook: Probiotica dragen bij aan een gezonde darmflora
Zijn gefermenteerde producten gezonder?
Dr. ir. Eric De Maerteleire, auteur van verschillende boeken rond gezondheid en gezonde voeding: "Een groeiend aantal onderzoeken toont aan dat een dieet met regelmatige inname van gefermenteerde voeding voordelen kan opleveren. Dat gebeurt vooral op niveau van de darmen. Onderzoek laat zien hoe belangrijk een divers en gezond darmmicrobioom (de microbiële gemeenschap in de darmen) is. De consumptie van probiotica speelt hier een fundamentele rol in."
Lees ook: Gefermenteerde rode rijst: een natuurlijk middel tegen cholesterol?
Waarom is een divers en gevarieerd microbioom zo belangrijk?
Dr. ir. De Maerteleire: "Recent onderzoek suggereert dat het type darmbacteriën in het lichaam van de Westerse mens verandert. Een mogelijke reden is dat de microbiomen in ons lichaam niet regelmatig worden aangevuld zoals in eerdere generaties gebeurde. Dat komt door veranderingen in het dieet — met name de toename van bewerkte voedingsmiddelen — en door betere hygiëne, waardoor het aantal microben waaraan mensen op natuurlijke wijze worden blootgesteld via vuil en andere verontreinigingen afneemt. Bovendien worden antibiotica op grote schaal gebruikt en kunnen ze nuttige organismen doden, samen met de slechte."
Veranderingen in de populatie darmmicroben kunnen een onevenwicht creëren tussen nuttige en schadelijke darmbacteriën, wat leidt tot gezondheidsproblemen. "Wanneer het spijsverteringskanaal een ongezonde mix van organismen heeft, kan dit feitelijk leiden tot een verzwakking van de darmwanden, die hun inhoud in de bloedbaan beginnen te lekken - een aandoening die, niet verrassend, bekendstaat als het ‘lekkende darmsyndroom’ – in het Engels ‘leaky gut syndrome’. Chronische blootstelling aan deze stoffen die uit de darmen lekken, is in verband gebracht met een groot aantal gezondheidsproblemen. Het immuunsysteem slaat op hol omdat het constant moet vechten tegen deze indringers. Gevolg: chronische ontstekingen overal in het lichaam die kunnen leiden tot aandoeningen variërend van astma, eczeem, obesitas en diabetes tot neurodegeneratieve ziekten zoals alzheimer. Gefermenteerde voedingsmiddelen kunnen het darmmicrobioom versterken, een gezondere mix van microben creëren en de darmwanden versterken om te voorkomen dat ze lekken," aldus dr. ir. De Maerteleire.
Een ander gunstig effect van fermentatie is dat het een voedingsmiddel beter verteerbaar kan maken. Lactose in zuivelproducten zoals yoghurt en kefir wordt bijvoorbeeld gedeeltelijk afgebroken tijdens fermentatie, wat de lactosevertering kan vergemakkelijken voor mensen met lactose-intolerantie.
Zijn gefermenteerde producten veilig?
Gefermenteerde producten die in winkels worden verkocht, voldoen aan strenge voedselveiligheidsnormen en zijn over het algemeen veilig voor consumptie. Bij thuisfermentatie is het echter essentieel om hygiënisch te werken:
- Was grondstoffen grondig en gebruik schone handen en materialen.
- Gebruik kwalitatieve grondstoffen en betrouwbare starterculturen.
- Respecteer de juiste procescondities, zoals temperatuur, zuurtegraad, zuurstofniveau, zoutgehalte en fermentatieduur.
- Zorg voor een voldoende lage zuurtegraad om de groei van schadelijke bacteriën te voorkomen.
Ook dr. De Maerteleire onderstreept het belang van correct fermenteren: "Onjuiste fermentatie kan leiden tot de groei van pathogene bacteriën, zoals Clostridium botulinum, die botulisme kan veroorzaken. En het zou al helemaal fout gaan als er zich schimmels zouden ontwikkelen die gevaarlijke mycotoxinen kunnen produceren. Wees daarom extra voorzichtig bij het fermenteren van eender welk voedingsmiddel."
Lees ook: Mycotoxinen (schimmelgif): 'Gooi beschimmeld voedsel weg'
Gefermenteerd voedsel kopen
Sommige commerciële kombuchadranken bevatten veel toegevoegde suikers, waardoor ze minder gezond zijn. Evenzo kunnen producten zoals zuurkool, kimchi en olijven een hoog zoutgehalte hebben. Let bij het kopen van kant-en-klare gefermenteerde producten dus zeker op het etiket en check het suiker- en zoutgehalte.
Dr. De Maerteleire benadrukt graag nog eens het belang om alle dagen gefermenteerde producten te eten. "Slaat men een aantal dagen over dan zullen de schadelijke bacteriën in de dikke darm snel de overhand nemen en mag opnieuw beginnen vanaf nul. Het komt er dus op aan om alle dagen ‘goede soldaten naar het front te sturen’. Een potje yoghurt of een ander gefermenteerd product van 150 à 200 gram is al voldoende. Eet dit bij voorkeur op binnen de 10 à 15 minuten na het beëindigen van de hoofdmaaltijd. Zo overleven de kiemen de zure maaginhoud en passeren ze massaal naar de dunne en dikke darm."
Lees ook: Negen tips om thuis veilig groenten te fermenteren
Bronnen:
https://www.gezondleven.be
https://www.nice-info.be
https://www.medibib.be
https://www.voedingscentrum.nl
Laatst bijgewerkt: januari 2025
Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.