Waarom is wintersmog gevaarlijk?

nieuws Smog – een samenvoeging van ‘smoke’ (rook) en ‘fog’ (mist) – betekent een (korte) periode van verhoogde luchtverontreiniging. Deze kan enkele uren of dagen aanhouden en er treden nadelige gevolgen voor de gezondheid op.
Smog kan zowel ’s winters als ’s zomers voorkomen. De samenstelling van de luchtverontreiniging tijdens zomer en winter verschilt echter.

Zomersmog, ook wel ozonsmog genaamd, treedt op wanneer er op warme en zonnige dagen te veel ozon in de lucht hangt. Ozon ontstaat door de inwerking van zonlicht op een aantal vervuilende stoffen afkomstig van het verkeer en van de industrie (bijvoorbeeld stikstofoxiden en vluchtige organische stoffen).

Wintersmog bevat geen ozon (de zon schijnt daarvoor niet hard genoeg in de winter) maar ontstaat als stoffen afkomstig van verkeer en industrie (fijn stof, roet, stikstofdioxide en zwaveloxiden) blijven hangen.
Zwaveldioxide (SO2 ) ontstaat vooral bij het verbranden van zwavelhoudende brandstoffen, wat vooral gebeurt in industriegebieden.

Stikstofoxiden (NO2) ontstaan in het verkeer, de industrie en de gebouwenverwarming bij hoge verbrandingstemperaturen door oxidatie van stikstof in de lucht.
Fijn stof (PM10) ontstaat bij de verbranding van fossiele brandstoffen (kolen, stookolie, benzine) door verkeer en industrie.

Hoe ontstaat smog?
Smog ontstaat tijdens perioden met stabiel, helder weer met lage windsnelheden. In de winter is er vaak temperatuursinversie (= de onderste luchtlagen zijn kouder dan de bovenliggende; bij normale omstandigheden is dit omgekeerd en daalt de temperatuur naarmate je in hogere luchtlagen komt) waardoor de luchtverontreiniging als het ware ‘gevangen’ zit in de onderste luchtlaag en de verontreiniging zich opstapelt. Een verandering van weer (regen, dooi, meer wind, andere windrichting) maakt over het algemeen een eind aan een periode van wintersmog.

Wanneer men gedurende 2 opeenvolgende dagen gemiddeld over Vlaanderen een PM10-concentratie van meer dan 70µg/m3 voorspelt, dan treden er maatregelen in werking. De bevolking wordt geïnformeerd en een snelheidsbeperking van 90 km/u wordt op bepaalde autosnelwegen – deze in dichtbevolkt gebied- van kracht.

Welke gezondheidsklachten veroorzaakt smog?
Bij matige wintersmog kunnen effecten optreden bij een klein gedeelte van de mensen met aandoeningen aan de luchtwegen. Bij ernstige wintersmog kunnen klachten over de luchtwegen vaker voorkomen en in ernst toenemen.

Smog veroorzaakt zowel acute als chronische klachten. Acute klachten, zoals irritatie van ogen en bovenste luchtwegen, treden direct op, en verdwijnen zodra de smog verdwijnt; chronisch klachten openbaren zich pas na een langere tijd. Er zijn aanwijzingen dat herhaalde blootstelling aan wintersmog kan leiden tot blijvende verminderde werking van de longen.

Smog kan aanleiding geven tot effecten op de luchtwegen, zoals afname van de longfunctie, toename van luchtwegklachten en verergering van astma. Tevens kan door smog een toename van de ziekenhuisopnames en vroegtijdige sterfte ontstaan bij patiënten met luchtwegaandoeningen en hart- en vaatziekten, zoals hoge bloeddruk.
Een lage luchtvochtigheid en lage temperaturen kunnen de effecten verergeren.

Wie loopt het meeste risico?
Mensen die gevoeliger zijn voor luchtverontreinigende stoffen lopen het meest risico:
• mensen met aandoeningen aan de luchtwegen zoals astma en COPD;
• mensen met hart- en vaatziekten;
• kinderen, omdat hun ademhalingsstelsel nog in ontwikkeling is en omdat zij verhoudingsgewijs meer (verontreinigde) lucht inademen per kg lichaamsgewicht.
Mensen die door (zware) inspanning meer luchtverontreinigende stoffen inademen, zoals door:
• werk;
• sport- en spelactiviteiten.