Keelontsteking: oorzaken, klachten en behandeling

dossier

Veel mensen worden in de winter geplaagd door keelpijn. Hoe komt dat, wat kan je er tegen doen en wanneer is die keelpijn iets om je zorgen over te maken?

Oorzaken van acute keelpijn

Meestal is (acute) keelpijn het gevolg van een infectie met een ziektekiem (een virus of een bacterie). Het afweersysteem reageert daarop met een ontsteking. Het kan gaan om een infectie en ontsteking van het slijmvlies van de keel (faryngitis), de amandelen (tonsillitis) of het strottenhoofd (laryngitis). Soms kunnen die verschillende infecties en ontstekingen samen voorkomen.

Wanneer het keelslijmvlies en de amandelen ontstoken zijn, spreekt men van een angina. De term angina wordt soms ook gebruikt voor een infectie van de keel door bacteriën (streptokok). Keelpijn kan ook een van de symptomen van een andere ziekte zijn, zoals een verkoudheid, griep of mazelen.

• keelirritatie: vooral bij rokers, bij omgevingsfactoren (droogte, irriterende stoffen...), bij verkeerd gebruik van de stem (door schreeuwen of roepen).
• klierkoorts (Mononucleosis infectiosa): meestal bij jonge mensen die vaak langer dan een week moe en ziek zijn. Gewoonlijk zijn er ook klieren op andere plaatsen; ook lever en milt kunnen gezwollen zijn.
• difterie
• malaria: bij rode keel en koorts én terugkeer uit de tropen

Lees ook: Zijn infecties met streptokokken gevaarlijk?

Oorzaken van een keelontsteking

De meest voorkomende oorzaak van een keelontsteking is een virale infectie van de bovenste luchtwegen, zoals een verkoudheid. Ook bij bronchitis, longontsteking, griep, kinkhoest (pertussis), mazelen, difterie en andere infecties van de bovenste luchtwegen, kan een keelontsteking ontstaan.

• Virussen, meestal verkoudheidsvirussen, zijn verantwoordelijk voor veertig tot vijftig procent van alle keelontstekingen.
• Bacteriën veroorzaken een kleine dertig procent. De belangrijkste boosdoener is de streptokok. Andere bacteriën zijn bijvoorbeeld stafylokokken.
• Bij de overige dertig procent kan men de ziektekiem niet identiferen.

Streptokokkeninfecties komen vooral voor bij kinderen tussen 5 en 15 jaar. In zeer zeldzame gevallen kunnen deze bacteriën ernstige complicaties veroorzaken zoals acute reuma die ook de slagaders en het hart kan treffen, en een acute nierziekte.

Lees ook: Hoe gevaarlijk is een infectie met stafylokokken?

Symptomen keelontsteking

Een acute keelontsteking komt plotseling opzetten en duurt meestal niet langer dan een week. Meestal bereiken de symptomen hun hoogtepunt na 2-3 dagen en nemen dan weer af. De hoest kan nog enkele weken aanhouden.

• droge keel
• keelpijn (kan ook uitstralen naar het oor)
• moeite met slikken
• schorre of hese stem, geleidelijk stemverlies (vooral bij laryngitis)
• gezwollen halsklieren 
• rood en opgezwollen keelslijmvlies en keelamandelen
• moeilijke ademhaling (bij ontsteking van het strottenhoofd (laryngitis) door opzwelling van het strottenhoofd)
• loopneus, hoesten
• lage tot vrij hoge koorts
• soms hoofd- en spierpijn
• soms misselijkheid en braken
• moe en ziek gevoel
  
  

Lees ook: Van keelpijn tot keelontsteking: Wat kan je zelf doen?

In ernstige gevallen kunnen de keelholte of de amandelen of beide zo opgezet raken dat er ademhalingsproblemen ontstaan. Soms ontstaat er een abces naast een amandel: een peritonsillair abces. Slikken veroorzaakt hevige pijn. De patiënt voelt zich ziek, heeft koorts en kenmerkend is dat hij de neiging heeft om zijn hoofd naar de kant van het abces te houden om de pijn te verminderen. Spasmen van de kauwspieren bemoeilijken het openen van de mond. Het abces drukt de amandel naar voren en het zachte gehemelte achter in de keel is rood en opgezwollen. Dan is opname in een ziekenhuis vereist. Een abces is zeldzaam bij kinderen, maar komt vaker voor bij jongvolwassenen.

Lees ook: Wanneer keel- of neusamandelen verwijderen?

Geneesmiddelen bij keelontsteking

Een gewone pijnstiller (paracetamol) helpt tegen de pijn en koorts. Alleen als paracetamol onvoldoende helpt, kan je een andere pijnstiller proberen zoals ibuprofen of diclofenac. 

Lees ook: Contra-indicaties: wanneer gebruik je beter geen ibuprofen?

Antibiotica

Keelpijn ontstaat meestal door een virus en daar werken antibiotica niet tegen. Enkel bij infecties door streptokokken hebben de antibiotica een gunstig effect op de evolutie (vermindering van de duur van de symptomen met 1 à 2 dagen), op voorwaarde dat de behandeling binnen de twee dagen na het begin van de symptomen wordt gestart. Het is niet bewezen dat antibiotica het risico van lokale verwikkelingen (abces, otitis, sinusitis) verminderen.

Antibiotica worden bij keelpijn dan ook alleen voorgeschreven aan risicopatiënten: 

• kankerpatiënten
  
• mensen met acuut reuma
• mensen verminderde algemene weerstand
• in geval van een streptokokkeninfectie in een gesloten gemeenschap (school, rusthuis…)
• bij toxisch syndroom: erg zieke patiënt met hoge koorts
• indien vijf keer acute keelpijn per jaar, twee jaar na elkaar
• bij chronische aandoeningen zoals hartinsufficiëntie, hartklepproblemen, astma….
  
  

Lees ook: Alcohol drinken bij antibiotica: wat zijn de gevolgen?