Extreme vermoeidheid en andere gevolgen van omgevingslawaai op onze gezondheid

De gevolgen van omgevingslawaai voor onze gezondheid zijn negatief: het risico op hart- en vaatziekten stijgt, net als de kans op slaapstoornissen, hoge bloeddruk en zelfs vroegtijdige sterfte. Niet enkel overdag is lawaai schadelijk, maar ook ’s nachts.

De voornaamste bronnen van geluidshinder in dichtbevolkte gebieden zijn het verkeer – zowel op de weg, op het spoor als in de lucht – windturbines en vrijetijdsactiviteiten. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft berekend dat ongeveer 40 procent van de Europeanen blootgesteld wordt aan te veel verkeerslawaai (meer dan 55 decibel). Ook bleek dat 20 procent van de Europeanen overdag waarden van 65 dB overschrijdt. 30 procent krijgt zelfs tijdens de nacht meer dan 55 dB te verduren. Ter vergelijking: een gesprek tussen twee mensen in een kamer is goed voor 50 dB.

Bevolkingsonderzoek naar de gevolgen van omgevingslawaai voor de volksgezondheid is moeilijk, want er spelen altijd meerdere oorzaken een rol. Toch linkt men geluidsoverlast steeds vaker aan geprikkeldheid, slaapstoornissen, vermoeidheid, negatieve gevolgen voor het hart- en bloedvatenstelsel of de stofwisseling en cognitieve functiestoornissen bij kinderen. De EEA (European Environment Agency) schat dat omgevingslawaai bijdraagt tot 48.000 nieuwe gevallen van ischemische hartaandoeningen per jaar en 12.000 vroegtijdige sterfgevallen. Daarnaast kampen naar schatting 22 miljoen mensen met chronische en zware stress en lijden 6,5 miljoen mensen aan chronische slaapstoornissen. 

De onderliggende reden is dat lawaai stressgevoelens losmaakt. Daar is een evolutionaire verklaring voor: voor onze voorouders vormde lawaai een betekenisvol signaal voor mogelijk gevaar. Lawaai triggert namelijk een vecht- of vluchtreactie. Maar die reactie gaat gepaard met hormonale reacties die op termijn schadelijk zijn voor het vaatstelsel. Mensen die in de buurt van luchthavens of drukke wegen wonen, zouden dan ook vaker hoofdpijn hebben, meer slaappillen en kalmerende middelen slikken, vatbaarder zijn voor kleine ongelukken en vaker een psychiatrische behandeling zoeken.

Ook geluiden die we onbewust horen tijdens onze slaap, hebben een invloed. Het menselijk oor is uiterst gevoelig, dus zelfs als we slapen, zijn onze oren aan het werk: ze pikken geluiden op en zenden ze uit. Die geluiden worden gefilterd en geïnterpreteerd door verschillende delen van de hersenen. Je lichaam reageert vervolgens op verschillende manieren via de zenuwen die naar alle delen van het lichaam lopen en de hormonen die door de hersenen worden vrijgegeven.

Het gevolg is onderbroken slaap, wat op zijn beurt leidt tot (extreme) vermoeidheid, verminderd geheugen en creativiteit, verslechterd beoordelingsvermogen en verzwakte psychomotorische vaardigheden. En wat meer is: de stressreactie die lawaai ons overdag geeft, gebeurt ook ’s nachts. Zelfs als je niet wakker wordt, blijkt dat voortdurend lawaai de acute stressrespons van het lichaam in gang zet. Daardoor gaan de bloeddruk en de hartslag omhoog en ontstaat een toestand van ‘hyperarousal’ (hoogste staat van paraatheid). Deze reactie kan leiden tot hart- en vaatziekten en andere gezondheidsproblemen.