Drift en koppigheid

dossier Een koppige peuter
Alledaagse dingen die vanzelf liepen, kunnen plots veel moeilijker verlopen: je kind wassen, eten geven, samen boodschappen doen, enz. Op alles wat je je kind vraagt komt er een “nee”, ongeacht de wijze waarop je je kind benadert (vriendelijk, eisend, vragend).Of je kind wil alles zelf doen, je mag als ouder niet meer helpen. Niets is nog vanzelfsprekend. Je kind gaat heel duidelijk tonen wat het wil en wat het niet wil. Jij zegt “ja”, je peuter “nee”. Jij zegt “nee”, je peuter “ja”. Ja, nee, ja, nee, … Voor je peuter kan dit een leuk spelletje zijn. Alle peuters zijn vaak koppig en als ouder ben jij hun proefkonijn.

Een kleine driftkikker
Een driftbui is een heftige manier van reageren en van gevoelens uiten.Het overkomt je kind gewoon.Wanneer het tijd is om te vertrekken na een speeltuinbezoek, is de kans groot dat je kind zich op de grond laat vallen en heel hard begint te krijsen. Op die manier laat het merken dat het niet akkoord gaat en geen zin heeft om naar huis te gaan. Het kan ook zijn dat je kind volledig verstijft.Het reageert gewoon niet meer gedurende enkele minuten.Ook dát is een hevige emotionele reactie. Je kind kan ook een woedebui krijgen omdat het iets moet afgeven of omdat het iets niet krijgt, bijvoorbeeld een snoepje in de winkel.Ook als je kind zich niet begrepen voelt of gefrustreerd is omdat iets hem niet lukt, kan het een woedebui krijgen. Bijna alle kinderen hebben wel eens een driftbui: het overkomt je kind gewoon. En aangezien het nog maar weinig taal heeft, zal het vooral heel lichamelijk en explosief reageren.
Je kind heeft jou meestal echt nodig om te kalmeren. Als je kind wel al goed kan praten, zal het waarschijnlijk heel wat minder fel reageren (maar daarom niet minder koppig zijn!).

De 'koppigheidsfase'

Wat is de koppigheidsfase?

In de leeftijdsfase van anderhalf tot vier jaar vertonen alle kinderen vaak koppig en driftig gedrag. Dit gedrag is volkomen normaal in de ontwikkeling van je kind. Het is een teken van groeiend zelfbesef en van toenemende zelfstandigheid. Je kind begint namelijk te beseffen dat het een eigen persoontje is en zelf kan beslissen over bepaalde dingen. Het beseft dat het macht heeft in bepaalde situaties. Wanneer het weigert te eten, maakt dit mama en papa kwaad en machteloos.

Men noemt dit de "koppigheidsfase" of "peuterpuberteit". In deze periode ontdekt je kind zijn eigen macht en invloed op de omgeving. Hierdoor zal je kind experimenteren met het "nee" zeggen, hoe vriendelijk ook je iets vraagt. Je kind zoekt uit hoe ver het kan gaan met "willen". Het probeert zijn wil zo ver mogelijk door te drijven en botst hierbij op weerstand in zijn omgeving. Dit kunnen de ouders zijn die duidelijke grenzen stellen aan zijn wil, en die bijvoorbeeld verbieden om een snoepje te krijgen in de winkel.

Een eigen persoontje

Deze fase is heel belangrijk in de ontwikkeling van je kind naar een eigen persoonlijkheid. Je kind leert namelijk dat het een eigen persoon is, los van zijn ouders.

Je peuter zal alles zelf willen doen: de deur opendoen, opruimen, zich aankleden, enz. Hij wil niet langer dat de dingen voor hem gedaan worden. Hij wil het zelf kunnen. Peuters zijn doorgaans nieuwsgierig: ze willen van alles uitproberen, dingen vastpakken, in hun mond stoppen,… Zo leren ze elke dag iets nieuws bij.

Je peuter zal ook zijn eigen wetten stellen, bijvoorbeeld: hij wil nu onmiddellijk een snoepje, mama mag de muziek niet uitzetten, de deur moet dicht.

Je peuter wil je niet pesten of dwarszitten, het betekent ook niet dat hij zijn ouders niet meer graag ziet of niet meer nodig heeft. Integendeel! Je peuter gebruikt je als proefkonijn, juist omdat hij zich bij jou veilig voelt. Een goede band tussen ouders en kind zorgt ervoor dat je kind "stout" mag zijn zonder dat je als ouder je kind daarom minder graag ziet. Dit gedrag van je peuter kan echter soms wel lastig en vermoeiend zijn.

Omgaan met koppig en driftig gedrag:

Je kind, jijzelf als ouder en de omgeving spelen allen een rol

Drift en koppigheid horen bij de ontwikkeling van ieder kind. Je kan het niet voorkomen. Er bestaat ook geen wondermiddel om altijd gepast te reageren op het koppig en driftig gedrag van je kind. We kunnen wel enkele tips meegeven, maar jij kan als ouder het best inschatten en uitzoeken wat voor jou en je kind nuttige tips zijn. Sta even stil bij:

Wie je kind is
Ten eerste is elk kind verschillend. Hoe je het best kan omgaan met het koppig en driftig gedrag van je kind, hangt dan ook af van wie je kind is:

De leeftijd en de uitdagingen van jouw kind
Elk kind moet door de koppigheidsfase. Tussen de leeftijd van anderhalf jaar en ongeveer vier jaar vertonen de meeste kinderen vaak koppig en driftig gedrag.
Het temperament van je kind
Het ene kind zal veel vaker koppig en driftig gedrag stellen dan het andere. Sommige kinderen hebben bijna nooit driftbuien, andere kinderen hebben bijna elke dag een driftbui. Er bestaan op dit gebied heel grote verschillen tussen kinderen. Dit hangt samen met het temperament van je kind. Een kind dat bijvoorbeeld heel sterk emotioneel of impulsief reageert op bepaalde gebeurtenissen, zal vaker driftig gedrag stellen.
Verbaliteit
Kan je kind al vertellen waar het mee zit? Of heeft het nog niet voldoende woorden om zijn gevoelens te kunnen uiten?
Een opkomende ziekte van je kind
Frustratie in de omgang met andere kinderen
Bijvoorbeeld: je kind wordt afgewezen of geplaagd
Verwerking van ingrijpende ervaringen
Bijvoorbeeld een nieuw broertje of zusje, een ziekenhuisopname

Hoe je zelf omgaat met het koppig en driftig gedrag van je kind
Ten tweede is ook elke ouder verschillend. Elke ouder gaat op een andere manier om met het koppig en driftig gedrag van zijn of haar kind. Dit komt omdat je eigen opvattingen hebt over wat nu "goed reageren" is op een driftbui of op een koppige reactie van je peuter.
Bijvoorbeeld:

Blijf ik bij mijn standpunt wanneer mijn peuter een driftbui heeft?
Geef ik mijn peuter voldoende aandacht, ook als hij geen koppig of driftig gedrag stelt?
Straf ik mijn peuter wanneer hij een driftbui heeft?

Welke gebeurtenissen een rol kunnen spelen
Ten slotte speelt ook de omgeving een rol. Ingrijpende gebeurtenissen zoals de geboorte van een broertje of zusje, het overlijden van iemand uit de omgeving van het kind, een verhuis, enz. zullen een invloed hebben op het gedrag van je kind. Als je als ouder ergens terechtkan met je vragen of zorgen, zal dit een invloed hebben op de manier waarop je met je koppige peuter omgaat. Eens wat tijd voor jezelf, een deugddoende babbel met vrienden of familie, enz. kunnen je zeker helpen. Als je zelf gespannen bent of problemen hebt, zal je ook anders reageren op het gedrag van je peuter.

Heb realistische verwachtingen van je peuter

Elke peuter is anders: karakter, ontwikkelingstempo,... Toch zijn er zeker enkele vaste aandachtspunten om met je peuter om te gaan.

Als ouder moet je beseffen dat wanneer je peuter bijvoorbeeld tien minuten lang geconcentreerd met iets bezig is, dit voor hem een hele prestatie is.

Wanneer je je peuter iets vraagt, is het normaal dat hij dit na enkele minuten al vergeten is. Een peuter vergeet effectief grenzen, 100 keer herhalen is echt nodig. Het is zeker niet altijd met opzet dat hij iets snel vergeet.

Als je aan je peuter zegt dat iets niet mag, zorg er dan voor dat hij dit zeker hoort. Spreek je kind aan wanneer je er vlakbij bent en niet op drie meter afstand. Dan hoort je kind je niet. Spreek het aan op ooghoogte.

Belangrijk is ook op welke toon je iets zegt. Zorg voor een afstemming tussen je verbale boodschap ("nee, mag niet") en je non-verbale houding (zonder daarbij te glimlachen). Dit komt veel geloofwaardiger over.

Schenk je kind voldoende aandacht

Je peuter wil gezien worden: hij wordt "ik" en hij wordt trots op alles wat hij al kan. En hoewel hij vindt dat hij alles al zelf kan, heeft hij jou nog hard nodig.

Een peuter die koppig of driftig gedrag vertoont, krijgt veel aandacht. Je probeert hem te kalmeren, je wordt boos.
Het is van groot belang om vooral spontaan aandacht te schenken aan je kind, ook buiten conflictsituaties. Dan kan je vanuit een positieve sfeer vertrekken.
Hoe kan je als ouder deze aandacht aan je peuter schenken?

Benoem positief wat je kind goed doet, ook al verwacht je van je kind dat het dit al kan:

"Je hebt papa niet gestoord tijdens het telefoontje: dat is heel flink."
"Je hebt zelf je jasje van de kapstok gehaald: prima!"
"Je hebt je bord helemaal leeggegeten: proficiat!"
"Bravo: je hebt zelf het boekje teruggezet in het rek."

Stel zelf voor om even samen te spelen, zonder dat je kind dit moet vragen:

Samen een toren bouwen en omverduwen.
Een kwartiertje met de bal spelen.
Een verhaaltje voorlezen.

Geef eerlijke complimentjes over wat je kind al zelf kan, ook al gaat het nog traag of gaat het nog niet helemaal zoals het moet:

Je kind heeft meegeholpen bij het poetsen of zelf zijn kop en bordje van tafel geruimd.
Je kind heeft zelf zijn autootjes in de doos gedaan.
Je kind heeft zelf zijn broek aangetrokken of zelf zijn gezicht gewassen en zijn tandjes gepoetst.

Toon begrip voor je kind

Je peuter leert zelfstandig worden. Hij wil van alles bereiken, maar wordt daarbij in zijn ogen gehinderd door anderen of door zijn eigen beperkingen. Hierover kan hij wel eens gefrustreerd zijn:

Je peuter wil iets zeggen, maar kan nog niet juist uitdrukken wat hij bedoelt.
Je kind krijgt de deur van een kast niet open.
Het lukt niet om een vormpje in de openingen van een blok te stoppen.
Je peuter mag van jou niet in een fotoboek kijken.
Hij mag niet aan het leuke speelgoed van grote zus komen.
Een peuter heeft ook weinig geduld. Als iets niet meteen lukt, kan hij zich heel kwaad maken en heel verdrietig zijn. Als je peuter boos of heel verdrietig is, zal hij daar wel een reden voor hebben. Probeer die reden te achterhalen.

Jij kan als ouder de frustraties van je kind benoemen en begrip tonen voor zijn gevoelens. Dit wil daarom niet zeggen dat je moet toegeven aan je kind. Je kan zeggen: "Ik weet wel dat je het niet leuk vindt dat je niet in dat fotoboek mag kijken" of "Je bent boos omdat ik niet goed begrijp wat jij me vertelt."

Het is belangrijk voor je kind dat het iemand heeft om hem te helpen rustig te worden. Vaak verliest een peuter zich in een woedebui en heeft hij zichzelf niet meer in de hand. Ook al ben je als ouder gegeneerd, kwaad, lastig omdat je kind midden in de winkel een woede-uitbarsting krijgt, toch heeft je peuter jou nodig om weer uit die bui te raken. Vaak is een kind na zo’n bui helemaal in de war en verdrietig, omdat het zelf niet altijd goed begrijpt wat hem overkomen is. Geduld en troost heb je dan als ouder nooit te veel.

Wees beschikbaar voor je kind

Je peuter leert zichzelf en zijn omgeving kennen. Op die ontdekkingstocht komt je kind een heleboel nieuwe dingen tegen. Die ontdekkingstocht is noodzakelijk om alsmaar zelfstandiger te worden en los te komen van de ouders.

Je kind durft op ontdekking te gaan als het weet dat je altijd in zijn buurt bent en een oogje in het zeil houdt. Als je kind weet dat je beschikbaar bent als er iets zou mislopen of als het je plots nodig heeft, zal het zelf veel meer ondernemen.

Moedig je kind aan en heb geduld

Het is belangrijk je kind te stimuleren in zijn ontwikkeling naar een eigen persoontje. Het gaat dan om ruimte geven aan je kind, zodat het zijn mogelijkheden leert kennen en uitbreiden.

Laat je kind experimenteren met zelfstandig eten, zich wassen en heb geduld wanneer het een knoeiboel wordt.
Laat je kind meehelpen in de tuin, in het huishouden, bij het poetsen, het verzorgen van de dieren. Heb geduld wanneer je werk hierdoor iets trager vordert.
Moedig je kind aan, bijvoorbeeld: "Zou jij dat al alleen kunnen?" of "Goed zo! Flinke meid! Dat heb je goed gedaan!" Als je duidelijk aan je peuter laat zien dat je trots bent op wat hij al kan, zal hij het leuk vinden om dit te herhalen of om andere dingen uit te proberen.

Stel duidelijke grenzen en leer je kind regels volgen

Je peuter wil alles leren kennen, voelen, uitproberen,... In deze periode is het heel belangrijk om grenzen te stellen en regels aan te leren. Je peuter zal niet altijd begrijpen waarom je een bepaalde grens stelt. Meer informatie over grenzen stellen, belonen en straffen.

Duidelijke grenzen zorgen voor voorspelbaarheid. Dit geeft veiligheid en rust aan je kind. Het is normaal en nodig dat je 100 keer hetzelfde moet vragen aan je kind. Een peuter onthoudt namelijk nog niet zo makkelijk. Hij vergeet regels echt en doet dat niet met opzet. Je moet er ook zeker van zijn dat je de aandacht van je kind hebt wanneer je het iets vraagt. Zorg dat je op ooghoogte van je kind bent en vraag het niet op drie meter afstand: dan hoort je kind je niet.

Bij peuters kan je soms dingen bereiken door regels en grenzen als een uitdaging te verwoorden. Dit is uiteraard geen wondermiddel voor alle kinderen:

"Zou jij al helemaal alleen je tanden kunnen poetsten?"
"Kan jij wel van de kast afblijven terwijl ik even in de keuken ben?"
Het is ook belangrijk niet té veel grenzen te stellen voor je peuter. Hij heeft immers ruimte nodig voor zijn ontdekkingstocht. Om niet voortdurend in conflict te gaan, kan je nagaan wat je als ouder echt belangrijk vindt in wat je wil verbieden. In sommige gezinnen vindt men het bijvoorbeeld niet erg dat het huis vol speelgoed ligt, in andere gezinnen moet er regelmatig opgeruimd worden. Sommige ouders laten hun kind toe in bepaalde kasten (bijvoorbeeld die waarin plastic doosjes liggen) maar niet in andere kasten.

Wanneer je kind een driftbui heeft, is het belangrijk dat jouw "nee" een "nee" blijft. Je regels moet je consequent toepassen. Je kan de kwaadheid van je kind kort verwoorden: "Ik begrijp dat je kwaad bent omdat je nu geen tv mag kijken." Vaak is het ook goed je kind te negeren. Zo krijgt het geen aandacht als het negatief gedrag stelt. Je kind even alleen laten of "apart zetten" kan ook helpen. Zo kan je zelf tot rust komen en krijgt je kind de tijd om te kalmeren. Achteraf kan je met je kind eens kort bespreken wat er gebeurd is.

Ideale momenten voor je peuter om koppig te zijn: eten, slapen en zindelijk worden

Voor je peuter zijn eten, slapen en zindelijkheid een terrein bij uitstek om te experimenteren met zijn eigen willetje. Het zijn zaken waarvan je kind weet dat je er als ouder geen controle over hebt.

Je kan je kind niet dwingen om te eten, wel om aan tafel te zitten en geen tussendoortjes te eten tot de volgende maaltijd.
Je kan je kind niet dwingen om te slapen, wel om naar bed te gaan en niet te roepen.
Je kan je kind niet dwingen om zindelijk te worden.

Als drift en koppigheid te veel worden :

Is het normaal dat ik me als ouder zorgen maak?

Sommige ouders proberen van alles om zo goed mogelijk te reageren op het koppig en driftig gedrag van hun kind. Dit lukt echter niet altijd. Als je kind nooit eens doet wat je vraagt of elke dag driftbuien krijgt, kan je je als ouder zorgen beginnen te maken.

Kinderen opvoeden is leuk, maar soms ook lastig. Het is elke dag opnieuw een grote uitdaging voor ouders. Websites, boeken, … doen je allerlei suggesties en recepten aan de hand. Het recept voor jouw kind in jouw situatie zal je echter zelf moeten schrijven. Er bestaat namelijk geen pasklaar antwoord op elke vraag. Bij opvoeden gaat het altijd om een wisselwerking tussen jou, jouw kind én jouw omgeving.

Vragen hebben over opvoeding is normaal. Alle ouders denken wel eens na over hun aanpak. Doen we het wel goed? Waarom reageert ons kind altijd zo negatief? Doen we wel wat het beste is voor ons kind? Je hoeft je dan ook zeker niet schuldig te voelen over deze momenten van twijfel. Blijf er in elk geval niet alleen mee zitten, maar spreek er eens iemand over aan: je partner, je familie, eventueel de buurvrouw of vrienden. De verpleegkundige van Kind en Gezin zal zeker ook de nodige informatie en ondersteuning kunnen bieden. Door over je situatie te praten, krijg je er vaak zelf een beter beeld over. Het kan je helpen om even een stap opzij te zetten en eens door een andere bril naar de situatie te kijken.

Contacteer de Kind en Gezin-lijn op het nummer 078 150 100, elke werkdag van 8 tot 20 u.

Wanneer wordt het koppig en driftig gedrag van mijn kind een probleem?

Dit hangt af van veel factoren. Maar wanneer jij de koppigheid en de drift van je kind als een probleem ervaart, dan is het dat ook.

Problemen met drift en koppigheid ontstaan meestal door een samenspel van verschillende factoren. Je peuter kan bijvoorbeeld zijn eigen willetje ontdekken en vaak driftbuien krijgen. Jij kan bij een driftbui één keer toegeven aan je kind, bijvoorbeeld in de supermarkt waar je door veel mensen wordt aangestaard. De volgende keer zal je kind misschien opnieuw door een driftbui zijn zin proberen te krijgen. Het probleem ligt in dit geval niet bij jou of je peuter, maar precies in het samenspel van verschillende factoren.

Hoe ontstaan problemen met koppig en driftig gedrag?

Als de drift en de koppigheid van je kind een probleem worden, is het belangrijk om even na te gaan wat de oorzaak ervan zou kunnen zijn. Er bestaan heel wat verschillende factoren die een invloed kunnen hebben op driftig en koppig gedrag van je kind. Het kan nuttig zijn om als ouder eens na te gaan wat die oorzaken zouden kunnen zijn. Als je die oorzaken vindt, kan je bepaalde situaties beter begrijpen of bepaalde dingen aanpakken en veranderen.

Kenmerken van je kind
De volgende kenmerken kunnen een invloed hebben op koppig en driftig gedrag:

• Leeftijd en ontwikkelingsniveau
Bijvoorbeeld: Tussen anderhalf jaar en ongeveer vier jaar vertonen bijna alle kinderen koppig en driftig gedrag. Ze ontdekken hun eigen persoontje en gaan experimenteren met hun eigen wil.
• Temperament
Bijvoorbeeld: Een kind kan van nature sterk emotioneel of impulsief reageren op gebeurtenissen of bepaalde situaties. Zo'n kind kan vaker een driftbui krijgen als reactie op een gebeurtenis.
• Een opkomende ziekte van je kind
• Frustratie in de omgang met andere kinderen
Bijvoorbeeld: Je kind wordt afgewezen of geplaagd.
• Verwerking van ingrijpende ervaringen
Bijvoorbeeld: Een nieuw broertje of zusje, een ziekenhuisopname.

Kenmerken van jou als ouder
Ook de kenmerken van jou als ouder zullen het gedrag van je kind beïnvloeden:

• Vermoeidheid, bijvoorbeeld door een drukke job
• Persoonlijke problemen
• Moeite hebben om bij eigen standpunten te blijven en duidelijke grenzen te stellen, bijvoorbeeld: Geef ik toe aan mijn peuter wanneer hij een driftbui krijgt?
• Problemen in je gezin zoals huwelijksproblemen, stress, enz.
• De verwachtingen die je als ouder hebt van je kind, bijvoorbeeld: Verwacht ik van mijn peuter van 2 dat hij zich zonder problemen aan alle regels houdt? Is dat realistisch?

Kenmerken van de omgeving
Niet alleen je kind en jij als ouder hebben een grote invloed op het koppig en driftig gedrag van je kind. Ook de omgeving waarin jullie leven heeft hier een grote invloed op:

Er zijn te veel prikkels vanuit de omgeving
Er zijn te veel beperkende omstandigheden, bijvoorbeeld: nergens mogen aankomen, altijd alle speelgoed moeten opruimen.
Een ingrijpende gebeurtenis: een echtscheiding, een verhuis, de geboorte van een broertje of zusje
Gebrek aan steun van familie, vrienden en buren

Wat als ik me ongerust maak over het gedrag van mijn kind?

Maak je je echt zorgen over het gedrag van je kind? Wordt het je als ouder echt te veel? Voor informatie of ondersteuning kan je altijd terecht bij de regioverpleegkundige in jouw buurt.

Bij sommige kinderen is het koppig en driftig gedrag extreem. Het blijft ook duren en neemt toe met de leeftijd. Misschien is er sprake van een "gedragsstoornis". Echte gedragsstoornissen komen meestal pas ten vroegste voor vanaf de kleuterperiode. Toch kunnen zich al vóór de leeftijd van drie jaar symptomen voordoen die kunnen wijzen op een risico op een gedragsstoornis. Deze symptomen kunnen zijn: prikkelbaarheid, hevige woedebuien, oncontroleerbare agressie, impulsiviteit, ontroostbaarheid en ontevredenheid. Als je hierover vragen hebt, kan je terecht bij je regioverpleegkundige, je huisarts of je kinderarts.