Vijftien vragen over PrEP (Pre-Expositie Profylaxe)

nieuws 1. Wat is PrEP ?
PrEP (afkorting voor Pre-Expositie Profylaxe) is een preventiemiddel tegen een besmetting met hiv. PrEP is dus een medische behandeling voor mensen zonder hiv dat een besmetting met hiv voorkomt. Het is vooral bedoeld voor mensen die groot risico lopen op hiv.
De pil die hiv kan voorkomen (merknaam Truvada) bevat twee werkzame bestanddelen tegen hiv: de hiv-remmers emtricitabine en tenofovir. PrEP biedt een zeer goede bescherming tegen hiv als de pillen volgens voorschrift worden ingenomen.
Momenteel wordt het middel in België (nog) niet voorgeschreven.
Be-PrEP-ared is een Belgische studie die onderzoekt of PrEP aanvaardbaar en haalbaar is.

2. Hoe werkt PrEP ?
Wanneer het hiv-virus het lichaam binnendringt, heeft het bepaalde lichaamscellen nodig om zich te vermenigvuldigen. PrEP voorkomt dat het virus die lichaamscellen kan binnendringen en zich kan vermenigvuldigen. Dit voorkomt dat hiv zich zou nestelen in het lichaam.

3. Voor wie is PrEP bedoeld?
PrEP is enkel bedoeld voor hiv-negatieve personen die een hoog risico hebben op een hiv-infectie, als aanvulling op andere preventieve maatregelen voor mensen die – om wat voor reden dan ook – niet altijd condooms gebruiken en daardoor een groter risico lopen op hiv. Maar PrEP is geen vervanging van het condoom.
Volgens de Nederlandse PrEP-richtlijn gaat het om volgende personen:
• Mannen die seks hebben met mannen (MSM) of transgender personen die de afgelopen 6 maanden anale seks zonder condoom hadden met een mannelijke partner met onbekende hiv status of met een bekend hiv- positieve partner die een (veronderstelde) detecteerbare viral load had.
• MSM of transgender personen bij wie in de afgelopen 6 maanden een rectale soa gediagnosticeerd werd.
• MSM of transgender personen aan wie in de afgelopen 6 maanden een Post-expositie profylaxe (PEP) kuur voorgeschreven werd.
In bijzondere omstandigheden kan PrEP ook in andere situaties gebruikt worden, zoals:
• migranten in een kwetsbare positie,
• vrouwelijke prostituees die anale seks zonder condoom hebben met cliënten
• vrouwen die zwanger willen worden van een hiv-positieve partner.
PrEP is geen goede keus voor mensen die niet de discipline hebben om volgens voorschrift pillen te slikken en/of het begeleidend programma van medische controles te volgen.

4. Waarom mag u alleen PrEP gebruiken als u zeker bent dat u geen hiv hebt?
PrEP is alleen voor mensen die geen hiv hebben; voor mensen die een hiv-infectie hebben opgelopen is gebruik van Truvada alleen onvoldoende. Een hiv-infectie moet behandeld worden met minstens drie hiv-remmers.
Het is daarom van het grootste belang dat u bij de start en gedurende het gebruik van PrEP zeker weet dat u geen hiv hebt. Daarom wordt aangeraden om zich te laten testen op hiv vooraleer er begonnen wordt met het innemen van PrEp.

Als u hiv hebt opgelopen, is het verstandig om direct te starten met de standaardbehandeling tegen hiv.
Ook om een andere reden is het belangrijk dat u zich elke drie maanden op hiv laat testen. Als u PrEP gebruikt en u blijkt toch hiv te hebben opgelopen, dan kan het virus in uw lichaam resistent worden. Dit betekent dat het niet meer gevoelig is voor de werkzame stoffen in PrEP. U loopt dan het risico op een beperking van u behandelopties voor hiv, omdat Truvada ook vaak in de standaardbehandeling van een hiv- infectie zit. Een ander risico is dat u resistent geworden virus overdraagt op anderen, voor wie Truvada dan ook niet meer effectief zal zijn.

5. Hoe moet u PrEP gebruiken?
PrEP kan gebruikt worden op verschillende wijzen: vaginale gel, ring, rectale gel of oraal.
Enkel de pil ‘Truvada’ is momenteel goedgekeurd voor oraal gebruik door het Europees Geneesmiddelenagentschap. Deze PrEP-pil wordt veelal gekozen omdat de effectiviteit ervan duidelijk werd aangetoond in klinische studies. Bovendien zijn er weinig bijwerkingen en weinig problemen met resistentie (dat een hiv-virus zich zo zou ontwikkelen dat bepaalde hiv-remmers niet meer effectief zouden zijn).
Truvada blijft relatief lang in het lichaam, wat dit middel zeer effectief maakt.

U kunt kiezen uit twee schema’s:
• u slikt elke dag op hetzelfde tijdstip 1 pil;
• periodiek gebruik: u neemt ze in rond momenten dat u seks hebt.
Bij periodieke PrEP moet u een dubbele dosis PrEP (twee pillen) nemen tussen 2-24u voor u seks heeft; na de seks moet u opnieuw twee pillen nemen op de twee opeenvolgende dagen.
Hebt u meerdere dagen achtereen seks? U hebt dan meer pillen nodig. Slik in dit geval iedere 24 uur een pil. Houdt het 24 uurs-schema aan tot u na de seks nog twee keer een keer een pil hebt ingenomen.
Dit periodiek gebruik is geschikt voor mannen die hun seksleven (kunnen) plannen.
Periodiek gebruik van PrEP is voor vrouwen nog niet onderzocht. Dergelijk onderzoek is belangrijk, omdat blijkt dat het bij vrouwen langer duurt voordat er voldoende van de werkzame stoffen van PrEP in het vaginale weefsel zitten.
PrEP gebruikt u niet uw hele leven lang, maar in die levensfasen dat u seksueel actief bent én een groot risico loopt om hiv op te lopen.

6. Waarom alleen PrEP gebruiken onder toezicht van een arts?
Het veilig gebruiken van PrEP bestaat uit meer dan het slikken van een pil, daar horen ook medische controles bij.
• In de eerste plaats moet u zeker weten dat u geen hiv hebt. Daarom moet eerst een hiv-test uitgevoerd worden.
• PrEP kan ernstige nierproblemen opleveren. Het is daarom belangrijk om uw nierfunctie te laten meten voordat u met PrEP begint en terwijl u PrEP gebruikt (om de drie maanden).
• Verder moet er bekeken worden of er inderdaad sprake is van een hoog risico op hiv, of het slikken volgens voorschrift geen probleem is, welk schema het beste bij iemands persoonlijke situatie past en op welke manier de risico’s op andere soa’s en eventueel zwangerschap ondervangen kunnen worden.
• PrEP-gebruikers moeten zich iedere drie maanden laten controleren door een arts. Dan worden problemen bij het slikken van PrEP besproken, eventuele bijwerkingen en risico’s op soa’s. Bij elk bezoek worden testen op hiv en andere soa’s afgenomen en ook de nierfunctie wordt regelmatig gecheckt.
• Tijdens de controles bekijken arts en cliënt of er nog steeds aanleiding is om PrEP te blijven gebruiken en of er ook eventuele andere problemen met de seksuele gezondheid zijn.

7. Beschermt PrEP effectief tegen hiv?
Onderzoek heeft aangetoond dat PrEP goed werkt als u de pillen tenminste volgens voorschrift inneemt: men moet de pillen juist innemen en geen enkele dosis missen.
PrEP werkt zowel bij mannen die seks hebben met mannen, transgenders en vrouwen.
• Vrouwen en mensen met een hepatitis B-infectie wordt aangeraden om dagelijks PrEP te nemen.
• Onderzoek naar de effectiviteit van PrEP bij jongeren onder de 18 jaar ontbreekt.
• Alcohol en drugs hebben geen nadelig effect op de effectiviteit van PrEP.

8. Hoe snel werkt PrEP?
Hoe lang het duurt tot PrEP u goed beschermt hangt af van een aantal factoren.
Uit onderzoek blijkt dat er bij dagelijks gebruik na 4 tot 7 dagen genoeg van het middel aanwezig is in het bloed en in het rectum. Om in de vagina en baarmoeder bescherming te geven duurt het langer. Voor bescherming in de vagina is PrEP vaak na drie weken slikken effectief.
Bij periodiek gebruik is PrEP effectief in het bloed en het rectum als u het voorgeschreven schema volgt. De effectiviteit van periodieke PrEP in de vagina is nog niet goed onderzocht.

9. Kan u toch hiv krijgen als u PrEP neemt?
Hoe goed PrEP tegen hiv beschermt, is sterk afhankelijk van het individuele gedrag van de gebruiker.
Onderzoek heeft aangetoond dat naarmate de pillen correct ingenomen worden, de kans op hiv-infectie kleiner wordt. Zoals geen enkel preventiemiddel kan ook PrEP geen 100% bescherming bieden, en dus is het aangeraden daarnaast ook condooms te gebruiken.

10. Beschermt PrEP ook tegen andere soa's?
PrEP beschermt tegen hiv, maar niet tegen andere soa’s en ook niet tegen zwangerschap.
Goed gebruik van condooms en glijmiddel beschermt zowel tegen hiv als veel andere soa’s, terwijl u PrEP alleen gebruikt als bescherming tegen hiv. Daarom blijft het belangrijk om een condoom te gebruiken terwijl men PrEP gebruikt.

11. Heeft PrEP bijwerkingen?
Truvada wordt al ruim tien jaar aan mensen met hiv voorgeschreven voor het onderdrukken van hun hiv-infectie in combinatie met een andere hiv-remmer; daarbij zijn tot nu toe zelden ernstige bijwerkingen gezien.
De meeste mensen die PrEP gebruiken ervaren geen bijwerkingen.
Mogelijke bijwerkingen zijn:
• tijdelijk milde bijwerkingen als hoofdpijn, misselijkheid, maagproblemen of gewichtsverlies: deze bijwerkingen komen doorgaans voor bij één op de tien personen in de eerste week van gebruik;
• een kleine vermindering van de botdichtheid, die na het stoppen met PrEP weer verdwijnt;
• nierproblemen: dit is de reden waarom mensen vooraf en tijdens PrEP- gebruik hun nierfunctie moeten laten controleren.? De nierproblemen verdwijnen zodra u met PrEP stopt.
Als u creatine-producten gebruikt om spiermassa te kweken, dan is het in de gaten houden van de nierfunctie nog belangrijker. Het creatinine-gehalte in uw bloed kan dan al hoger zijn dan normaal.
Om te zorgen dat PrEP-gebruik veilig blijft, is het belangrijk deel te nemen aan een begeleidend programma van medische controles.

12. Leidt PrEP tot meer soa’s?
Onderzoek heeft tot nu toe geen stijging van soa’s onder PrEP gebruikers vastgesteld, ondanks het feit dat het gebruik van condooms bij een deel van de gebruikers wel afneemt.
De mensen die zich voor PrEP aanmelden hebben over het algemeen al vaker soa’s. Met andere woorden, het aantal soa’s bij PrEP-gebruikers is al relatief hoog voordat ze met PrEP beginnen en wordt daarna niet nog hoger.
PrEP blijkt juist kansen te bieden voor soa-bestrijding. Door goede PrEP-programma’s komen mensen met een hoog risico op hiv en andere soa’s in contact met zorg en worden ze iedere drie maanden getest. Hierdoor worden soa-infecties vaker gevonden en tijdiger behandeld.
Een proef in New York met driemaandelijks testen op soa’s onder PrEP-gebruikers liet zien dat 70 procent meer infecties werd gevonden dan met een zesmaandelijkse test. Behandeling van deze soa’s voorkomt dat ze zich verder kunnen verspreiden.

13. Is PrEP verkrijgbaar in België?
Het middel dat gebruikt wordt voor PrEP, Truvada, wordt wereldwijd gebruikt voor de behandeling van hiv-infecties. Het is in België alleen geregistreerd voor de behandeling van hiv, niet om te gebruiken als preventief middel.
In augustus 2016 heeft het Europees Geneesmiddelenagentschap EMA de aanbeveling gegeven om Truvada ook toe te laten als onderdeel van een PrEp-behandeling. Dat is momenteel alleen het geval in Frankrijk. Ook Noorwegen heeft besloten om PrEP gratis beschikbaar te stellen aan homomannen met wisselende partners.
In de andere Europese landen, waaronder België en Nederland, is Truvada tot nu toe niet toegelaten in het kader van PrEP. Er lopen wel een aantal studies die onderzoeken of Truvada het aantal besmettingen met hiv terug kan dringen, onder meer bij mannen die seks hebben met andere mannen. Momenteel is PrEP in België (en Nederland) alleen in het kader van die onderzoeksprojecten te verkrijgen. In België gaat het om de zogenaamde Be-PrEP-ared studie aan het Tropisch Instituut Antwerpen.

14. Mag de (huis)arts PrEP voorschrijven?
Omdat Truvada in België niet is geregistreerd als preventief geneesmiddel, mag het niet worden voorgeschreven in het kader van PrEP.
In Nederland, waar Truvada evenmin voor preventief gebruik is geregistreerd, kan de (huis)arts wel Truvada voor ‘off-label gebruik’ voorschrijven omdat er een PrEP-richtlijn bestaat. Off-label wil zeggen dat een middel voor een ander doel wordt voorgeschreven dan waarvoor het officieel geregistreerd is. De arts moet dan wel alle voorzorgsmaatregelen naleven (zie punt 6).
Off-laber gebruik van Truvada wordt niet terugbetaald door de ziekteverzekering. Een PrEP-behandeling kost bijna 600 Euro per maand.
In het buitenland zijn goedkopere (generieke) versies van Truvada beschikbaar. Gebruik daarvan is echter illegaal.

15. Kan u PrEP bestellen in het buitenland ?
Koop PrEP niet in het buitenland via het internet: u riskeert een fout of vervalst middel te ontvangen. Bovendien is het illegaal.
Als u desondanks toch PrEP via internet zou willen bestellen, dan moet u zeker de voorzorgsmaatregelen (zie punt 6) strikt naleven.

Bronnen: • Sensoa http://www.mannenseks.be/hiv-en-soas/alles-over-hiv/prep http://www.levenmethiv.be/seksualiteit/veilig-vrijen/prep-voorkomt-nieuwe-hiv-infecties • Be-PrEP-ared studie https://www.be-prep-ared.be/nl/prep-info-nl/ • European Medicines Agency (EMA) http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/news_and_events/news/2016/07/news_detail_002578.jsp&mid=WC0b01ac058004d5c1 • Nederlandse PrEP-richtlijn http://www.nvhb.nl/richtlijnhiv/images/7/7d/PrEP_richtlijn_Nederland_8_september_2016.pdf • PrEPnu.nl http://www.prepnu.nl • Aidsfonds http://www.aidsfonds.nl/uploads/prep-faq.pdf • NAM Aidsmap http://www.aidsmap.com/Pre-exposure-prophylaxis-PrEP/page/2989437/