Aanbevelingen voor vetten

dossier

Lees ook: Algemene opmerkingen ivm de aanbevelingen van de hoge Gezondheidsraad

Vetten

Vetten zijn van belang als energiebron voor het lichaam. Vetten bevatten ook onmisbare vetzuren die van belang zijn voor het in stand houden van lichaamsfuncties. Vet levert de zogenaamde essentiële vetzuren, nodig voor de celwanden en het immuunsysteem. Vetweefsel in het lichaam beschermt de organen en biedt isolatie tegen kou. Vet is ook een drager van vitamine A en D. Verder is vet een smaakmaker.
Een gram vet levert 9 kcal energie (38 kJ). Dat is meer dan het dubbele dan de energie die koolhydraten of eiwitten per gram leveren.

Wat zijn vetten?

Vetten bestaan uit glycerol en een mengsel van vetzuren.
Op grond van de scheikundige samenstelling kunnen vetzuren ingedeeld worden in onverzadigde en verzadigde vetzuren.
Onverzadigde vetzuren kunnen op hun beurt onderverdeeld worden in enkelvoudig of meervoudig onverzadigde vetzuren. Alle vetten en oliën bevatten zowel verzadigde als onverzadigde vetzuren.

• Verzadigd vet heeft als eigenschap dat het het gehalte aan cholesterol in het bloed kan laten stijgen. Hierdoor is er meer kans dat zich vetlaagjes afzetten in de bloedvatwanden, waardoor deze langzamerhand kunnen dichtslibben. Zo kan een hartinfarct of herseninfarct ontstaan.

Lees ook: Perifeer arterieel vaatlijden (PAV) of 'etalagebenen'

Lees ook: Hartinfarct en hartstilstand (Acuut coronair lijden)

Een richtlijn om verzadigd vet te herkennen, is dat verzadigd vet bij kamertemperatuur gestold is. Voedingsmiddelen met meer verzadigd vet dan onverzadigd vet zijn: boter, vaste bak- en braadvetten, gewone harde margarines, sommige plantaardige margarines, hard frituurvet, vet vlees en vette vleeswaren, volvette kaas, volle melk en volle melkproducten, koffiemelk en -poeder, imitatieslagroom, snacks, gebak en koek en chocolade.

• Onverzadigd vetten hebben (meestal) de eigenschap dat ze het cholesterolgehalte van het bloed kunnen verlagen. Hierdoor wordt de kans op hart- en vaatziekten kleiner.
Er zijn verschillende soorten onverzadigde vetzuren, zoals linolzuur en visvetzuren.
Sommige visvetzuren (n-3 vetzuren) hebben een positief effect op hart en bloedvaten. Daarom is het advies om per week één tot twee keer vis te eten. Met name vette vis, zoals makreel, zalm en haring, bevat veel n-3 vetzuren. Verder zijn er aanwijzingen dat visvetzuren bij ouderen de kans op dementie verkleinen, al is meer onderzoek nodig.

Lees ook: Ook vette vis is gezond

Lees ook: 1 tot 2 maal per week vis: de aanbeveling houdt stand.

Een hulpmiddel om onverzadigd vet te herkennen, is dat onverzadigd vet vloeibaar is bij kamertemperatuur.
Onverzadigde vetten zitten vooral in: alle soorten olie, dieetmargarine, halvarine, vloeibaar bak-, braad- en vloeibaar frituurvet; sladressing op basis van olie; vette vis; noten zoals walnoten, pinda's, hazelnoten, pindakaas en andere notenpasta's. Hoewel al deze producten minder verzadigd vet dan onverzadigd vet bevatten, zit er totaal vaak evenveel vet in als in andere producten. Gebruik ze daarom met mate en in plaats van producten met veel verzadigd vet.
• Enkelvoudig onverzadigde vetzuren (MUFA): vetzuren met een dubbele binding in de cis configuratie
• Meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA): vetzuren met twee of meer dubbele bindingen in de cis configuratie
• Omega-6 of n-6 vetzuren: meervoudig onverzadigde vetzuren met twee of meer dubbele bindingen met cis configuratie in de C keten en met de eerste dubbele binding na het zesde C atoom, gerekend vanaf de methyl groep
Linolzuur (LA) (18:2, n-6): chemisch: 9c, 12c - octadecadiëenzuur
Alfa-linoleenzuur: (LNA) (18:3, n-3) : chemisch: 9c, 12c, 15c - octadecatriëenzuur
EPA (20:5, n-3) : chemisch: 5c, 8c, 11c, 14c, 17c - eicosapentaëenzuur
DHA (22:6, n-3) : chemisch: 4c, 7c, 10c, 13c, 16c, 19c - docosahexaëenzuur

Lees ook: De zin en onzin van omega 3-vetzuren

• Transvetzuren
Transvetten zijn onverzadigde vetten. Door hun afwijkende chemische structuur hebben ze echter hetzelfde nadelige effect als verzadigde vetten. Met andere woorden: ze verhogen het cholesterolgehalte in het bloed en zijn dus ongunstig voor hart- en bloedvaten. Als bij de voedselproductie oliën worden gehard, ontstaan transvetten, oftewel transvetzuren. Transvetten komen vooral voor in koek, gebak, voorgebakken friet en hartige snacks.

Lees ook: Ongezonde transvetzuren

Aanbevelingen Volwassenen

De aanbevelingen zijn bestemd voor de algemene bevolking. Sommige subgroepen van gezonde personen kunnen echter meer specifieke behoeften hebben.
Vet in de voeding is een belangrijke voedingsstof die energie, essentiële vetzuren en vet-oplosbare vitamines aanbrengt. In geïndustrialiseerde landen wordt vet in voldoende hoeveelheden aangebracht door de voeding.

• De aanvoer van vetten zou geen 30 % van de ingenomen energie mogen overschrijden. Deze aanbeveling, die voor de algemene bevolking geldt, verdient echter bijzondere aandacht in een land waar de obesitasontwikkeling steeds toeneemt.

• De inname van verzadigde vetzuren wordt beperkt aanbevolen Sommige verzadigde vetzuren verhogen de totale bloedcholesterol alsook de LDL-cholesterol (LDL : Low Density Lipoprotein). Verzadigde vetzuren in overmaat verhogen het risico van cardiovasculaire aandoeningen ten gevolge van slagaderverkalking.

• de verhoging van de toevoer van onverzadigde vetzuren, m.a.w. de enkelvoudig onverzadigde alsook de meervoudig onverzadigde vetzuren van de omega-3 lijn, gaat gepaard met een verlaging van het risico van hartziekten.

• Onverzadigde vetzuren - MUFA (Mono Unsaturated Fatty Acids) en PUFA (Poly Unsaturated Fatty Acids) met de cis-configuratie en een bepaalde positie van de dubbele binding(en) - zijn essentiële voedingsstoffen daar het menselijk lichaam deze niet kan opbouwen.

Lees ook: Cholesterolverlagende voeding

Voedingsaanbevelingen vetten voor volwassenen (in % van de totale energiebehoefte)

Aanbevelingen vet kinderen

De aanbevelingen i.v.m. vetten voor kinderen moeten in functie van de verschillende leeftijdsgroepen worden opgesplitst en, zoals bij de volwassenen, in functie van de aard van de vetten worden gepreciseerd.
Bij zuigelingen, met name in geval van borstvoeding, worden 45 tot 50% van de totale energiebehoefte door vetten aangebracht. De specificiteit van de behoefte aan voedingsstoffen op die leeftijd wordt verzekerd door moedermelk of door bereidingen voor zuigelingen (1ste vervolgens 2de leeftijdsmelk).
De leeftijd waarbij het aandeel van vetten in de energetische verdeling zou moeten dalen staat niet duidelijk vast. Het is pas na de leeftijd van 3 jaar, en zeker op 6-jarige leeftijd, dat het aangewezen is naar aanbevelingen voor volwassenen te streven : vetten zouden dan slechts 33% van de totale energiebehoefte moeten uitmaken (30-35%), verzadigde vetten niet meer dan 10% van de totale energiebehoefte en cholesterol minder dan 300 mg/dag.
• Linolzuur en linoleenzuur spelen, samen met andere vetzuren (o.a. arachidonzuur), een rol in de hersenstructuur en in de neurosensorische maturatie.
• Het cholesterolgehalte is laag bij de geboorte en bedraagt ongeveer de helft van het gehalte bij een volwassene. Naargelang het dieet van de zuigeling (moedermelk, melkbereidingen voor zuigelingen met verschillende cholesterolgehaltes) kan de toename van de cholesterolemie tijdens de eerste levensmaanden aanzienlijk verschillen.
Het vetverbruik van de zuigeling mag niet worden beperkt. Zijn groei hangt ervan af. Moedermelk en melkbereidingen voor zuigelingen leveren een aanvaardbare vettoevoer. Na 3 jaar vermindert het aandeel van de vetten in de totale energiebehoefte. De toevoer van verzadigde vetten is dan beperkt tot minder dan 10% van de totale energiebehoefte, die van de vetten bevindt zich rond de 33% van de totale energiebehoefte en de cholesterolconsumptie blijft beperkt tot een maximum van 300 mg/dag.

Voedingsaanbevelingen vetten voor kinderen (in % van de totale energiebehoefte)