Conflict in de hersenen hindert muzikanten

nieuws Veel pianisten en violisten klagen over onverklaarbare symptomen zoals stijfheid, tintelingen en krampen aan schouder, nek en bovenste ledematen. Onderzoekers van de Universiteit Antwerpen toonden aan dat die klachten veroorzaakt worden door een conflict in de hersenen.

Professioneel muziek spelen is een veeleisende en complexe activiteit. Om een hoog niveau te kunnen bereiken zijn beroepsmusici verplicht intensief te oefenen op hun instrument. De snelle armbewegingen en de vaak asymmetrische lichaamshouding tijdens de langdurige oefensessies maken muzikanten erg gevoelig voor het ontwikkelen van klachten ter hoogte van de bovenste ledematen en wervelkolom. Pianisten en violisten lopen meer risico om klachten te ontwikkelen dan andere musici.
Slechts bij een derde van deze klachten is er een duidelijke medische oorzaak. In de meeste gevallen gaat het echter om vage symptomen zoals stijfheid, tintelingen, pijn, vermoeidheid, krampen ter hoogte van schouder, nek en bovenste ledematen zonder duidelijke oorzaak. Die klachten zijn niet alleen onaangenaam: ze kunnen de professionele carrière van de musicus ook sterk belemmeren.

Volgens de Antwerpse onderzoekers hebben deze klachten te maken met een conflict in de verwerking van bewegingsinformatie: de hersenen ontvangen informatie uit de spieren en gewrichten over de lopende bewegingen. Op basis van deze gegevens wordt er een ‘bewegingsplan’ gemaakt voor de volgende bewegingen. Om bewegingen te kunnen controleren en sturen wordt dat bewegingsplan ter hoogte van de hersenen continu vergeleken met de binnenkomende informatie over de lopende bewegingen. Normaal verloopt dit proces automatisch en onbewust, en zullen er indien nodig kleine aanpassingen worden doorgevoerd aan de lopende bewegingen. Maar in geval van conflict tussen beide informatiebronnen zal dit proces bewust ervaren worden. De hersenen zullen de persoon in kwestie waarschuwen voor deze ‘abnormale’ informatieverwerking door het produceren van alarmsignalen zoals tintelingen, een onaangenaam of vreemd gevoel en spierspanningen. Bij violisten en pianisten kan er zich dergelijk conflict voordoen: als gevolg van de lang aangehouden asymmetrische positie en de snelle armbewegingen zal de informatie komende uit de spieren en de gewrichten gewijzigd (gemanipuleerd) worden. Hierdoor zal de binnenkomende informatie niet meer overeenkomen met het voorspelde ‘bewegingsplan’ en zal er een bewegingsconflict ontstaan op hersenniveau.

We kunnen dit vergelijken met het ontstaansmechanisme van wagen- of reisziekte. In dat geval zal de tegenstrijdige informatie uit enerzijds het visuele systeem (dat een stilstaand beeld signaleert omdat de ogen bv. gefocust zijn op een boek) en anderzijds het evenwichtsorgaan (dat een rechtlijnige beweging waarneemt) een conflict veroorzaken op hersenniveau. De persoon zal gewaarschuwd worden en begint plots te zweten, of wordt duizelig of misselijk.
Uit de resultaten van de studie blijkt dat violisten met vage klachten ter hoogte van de armen en de wervelkolom een toename van de bestaande symptomen ervoeren tijdens het uitvoeren van een taak waarin een bewegingsconflict werd uitgelokt. Hieruit kunnen we concluderen dat deze violisten een verlaagde drempel en bijgevolg verhoogde gevoeligheid hebben voor een uitgelokt bewegingsconflict.

De resultaten van deze studie tonen aan dat een conflict in bewegingsinformatie ter hoogte van de hersenen een invloed kan hebben op het ontstaan van klachten ter hoogte van het bewegingsapparaat van de armen en wervelkolom bij professionele musici. Deze bevindingen leveren nieuwe inzichten in de ontrafeling van de mechanismen die het ontstaan van symptomen bij professionele musici zouden kunnen verklaren. Mogelijk biedt dit eerste onderzoek een aanzet tot een betere preventie en meer gerichte behandeling van de symptomen.