In hoeverre werkt medicatie tegen Alzheimer?

Wie vanaf 1 juli 2020 gediagnosticeerd wordt met de ziekte van Alzheimer, zal mogelijk bepaalde geneesmiddelen tegen de aandoening niet meer terugbetaald krijgen – zoals sinds vorig jaar ook het geval is in Frankrijk. Een commissie van artsen en ziekenfondsen binnen de Rijksdienst voor de Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (Riziv) meent dat de medicatie onvoldoende werkt en belangrijke neveneffecten heeft. Het Riziv stemt volgende week over het voorstel.

Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie: ongeveer 7 op 10  dementiepatiënten heeft alzheimer. In Vlaanderen hebben naar schatting 131.800 mensen dementie – wat dus zou neerkomen op zo’n 92.250 alzheimerpatiënten. 

Alzheimer begint normaal met geheugenstoornissen, waarna patiënten steeds meer vaardigheden verliezen en afhankelijker worden. Belangrijke symptomen zijn taalstoornissen, verstoorde beleving van tijd en ruimte, veranderingen in het karakter en stemmingswisselingen.

De ziekte behandelen is nog niet mogelijk maar er bestaan wel geneesmiddelen om de symptomen te bestrijden. Het gaat om drie zogenaamde cholinesteraseremmers – donepezil, rivastigmine en galantamine – en memantine. Artsen schrijven cholinesteraseremmers voor bij beginnende tot matige alzheimer en memantine wanneer de ziekte zich al verder ontwikkeld heeft.

De medicijnen kunnen het geheugen en het dagelijks functioneren verbeteren, waarbij essentieel is dat de diagnose vroegtijdig is gesteld. Hoe eerder de patiënt start met de geneesmiddelen, hoe meer effect ze hebben.

Het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) merkt echter op dat het effect van de middelen bescheiden is en meent dat het niet duidelijk is in hoeverre ze de levenskwaliteit van de patiënt en zijn naasten verbeteren. Evenmin is voor het centrum voldoende aangetoond dat de geneesmiddelen de nood voor opname in een gespecialiseerde instelling kunnen uitstellen.

Het BCFI wijst er bovendien op dat ze nogal veel ongewenste effecten hebben. Vooral galantamine en rivastigmine kunnen vervelende bijwerkingen hebben, zoals misselijkheid, duizeligheid, hoofdpijn en slaperigheid. Bij memantine zijn er meestal geen klachten. 

De patiëntenvereniging Alzheimer Liga Vlaanderen protesteert tegen het idee om medicijnen tegen alzheimer niet meer te vergoeden. Volgens de liga zou de stopzetting van de terugbetaling een zeer slecht signaal geven aan alle mensen met dementie en hun naasten, omdat dit de indruk zou wekken dat geen enkel medicijn dementie draaglijk maakt. De vereniging haalt vakliteratuur aan die aantoont dat de medicijnen de achteruitgang bij mensen met een beginnende milde vorm van alzheimer wel degelijk vertragen, zodat ze langer zelfstandig kunnen functioneren en minder snel in een rust- en verzorgingstehuis opgenomen moeten worden.