Koorts bij kinderen: waarop moet je letten?

dossier

Hoe meet je de temperatuur bij jonge kindjes? Wanneer spreken we van koorts? Welke pijnstilling mag je toedienen en wanneer raadpleeg je best een dokter?

Wat is koorts?
Koorts is een lichaamstemperatuur van 38°C of meer (rectale temperatuur, dus gemeten in de aars). Bij een lichaamstemperatuur boven de 41° C gaat het niet om koorts maar spreken we van hyperthermie (oververhitting). Deze situatie is uitzonderlijk maar kan voorkomen bij forse uitdroging en bij ontsteking van de hersenen waardoor de temperatuurregeling in de hersenen volledig gestoord is. Het ontstaansmechanisme is totaal verschillend van koorts.

Oorzaken van koorts
Koorts bevordert het afweersysteem: een hogere temperatuur stimuleert ons verdedigingsstelsel wat de genezing bevordert. Stijging van de temperatuur is dus een normale reactie op een infectie.
• Meestal gaat het om een goedaardige infectie.
• Soms gaat het om een ernstig verlopende infectie. Bv. pneumonie (longontsteking), meningitis (hersenvliesontsteking), sepsis (veralgemeende infectie in het bloed), septische artritis (gewrichtsontsteking), osteomyelitis (botontsteking) en urineweginfectie.
• Een vaccinatie: in de uren en dagen na toedienen van een vaccinatie kan koorts optreden.

Waar de temperatuur meten?
- Onder de 3 jaar best in de anus
• hou het kind goed vast en wees voorzichtig om kwetsuurtjes te vermijden
• ontsmet de thermometer na elk gebruik met alcohol 70°, zo vermijd je overdracht van infecties door stoelgang
• gebruik indien mogelijk voor elk kind een ander wegwerphoesje op het meetuiteinde van de thermometer.

- Boven de 3 jaar kan gemeten worden in de mond, in de gehoorgang of onder de oksel. Metingen in de mond geven een onjuiste temperatuur als er voedsel in aanwezig is of als het kind via de mond ademt.

Welke thermometer?
• Best met een digitale thermometer. Volg de gebruiksaanwijzing.
• Volgende thermometers worden afgeraden:
- glazen thermometers wegens kans op glasbreuk en omdat het langer duurt
- infrarode thermometers omdat daarmee de temperatuur van de huid wordt gemeten en die is sterk onderhevig aan schommelingen van de omgevingstemperatuur
- oorthermometers bij kinderen jonger dan 3 jaar omdat de gehoorgang te nauw is waardoor eerder de temperatuur van de huid en de lucht gemeten wordt
- fopspeenthermometers omdat zij geen correct beeld van de lichaamstemperatuur geven, zeker bij luchtweginfecties.
- Kwikthermometers worden niet meer gebruikt omdat kwik schadelijk is voor het milieu.

Alarmsignalen: waarop moet je letten?
Zeker bij jonge kinderen zijn de hoogte, het verloop en de duur van de koorts onvoldoende voorspellend voor de aard en de ernst van de infectie. Daarom moet onder de 3 jaar vooral het klinisch beeld goed opgevolgd worden en niet alleen maar de koorts. Door de algemene toestand van het kind nauwkeurig te observeren, kan je de kans op een ernstige infectie inschatten.

Opvolgen algemene toestand (ook tijdens de slaap)
• Opvolgen van de vochtbalans (opname en afgifte van vocht): frequenter aanleggen bij borstvoeding; frequenter een klein flesje aanbieden bij kunstvoeding; bij grotere kinderen wordt water aangeboden.
• de eetlust opvolgen
• de urineproductie opvolgen.

Naast de tekenen van koorts kunnen ook tekenen eigen aan de infectie optreden, bv.:
• hoesten bij een infectie van de luchtwegen
• oorpijn bij een oorontsteking
• huiduitslag bij windpokken
• diarree bij darmontsteking.

Alarmsignalen of toxische tekenen:
• uitdroging (dehydratie): ingevallen fontanel, minder urineproductie, droge slijmvliezen. Door hun relatief groot lichaamsoppervlak en daardoor relatief groter vochtverlies is de kans op dehydratie bij zuigelingen groter, zeker als de koorts met braken en diarree gepaard gaat.
• verminderde huiddoorbloeding (grauwe of bleke kleur)
• minder efficiënte ademhaling (kreunen, snel, oppervlakkig of moeilijk ademen)
• abnormaal wenen (hoge schrei, zwakke schrei)
• sufheid, verwardheid, moeilijk wakker krijgen
• versneld hartritme
• verlaagde bloeddruk
• roodblauwe puntvormige huidbloedingen (kan wijzen op hersenvliesontsteking)
• stuipen

Wanneer een arts raadplegen? In volgende gevallen moet altijd dringend advies aan een arts gevraagd worden:
• Kinderen tussen 0 en 1 maand met een temperatuur vanaf 38° C (met of zonder alarmsignalen). Op die leeftijd is de kans op ernstig verlopende infecties het grootst. Onderzoek van bloed, urine, lumbaal vocht en stoelgang is aangewezen.
• Kinderen tussen 1 en 3 maanden met een temperatuur vanaf 38° C (met of zonder alarmsignalen). De kans op ernstig verlopende infecties is kleiner dan in de vorige groep maar nog reëel. Ook na een vaccinatie moet vanaf 38° C advies aan een arts gevraagd worden.
• Kinderen tussen 3 en 6 maanden met een temperatuur vanaf 39°C. Ook na een vaccinatie. Is de temperatuur lager dan 39° C dan moet op basis van de algemene toestand (Hoe gedraagt het kind zich? Hoe ziet het er uit?) en klinische tekenen (de alarmsignalen) beslist worden of dringend advies van een arts nodig is. Bij alarmsignalen best onmiddellijk een arts consulteren.
• Kinderen ouder dan 6 maanden met een temperatuur boven 38°C én alarmtekenen. De algemene toestand en klinische tekenen bepalend of er dringend advies van een arts nodig is. Ook na een vaccinatie.