Geelzucht of icterus bij je pasgeboren baby

dossier Veel pasgeboren baby’s zien na de geboorte een beetje geel. Dit komt doordat bilirubine (een stof die vrijkomt bij de afbraak van rode bloedlichaampjes) zich in de huid opstapelt. Men noemt dit ook geelzucht, icterus of hyperbilirubinemie.
Dit geelzien gebeurt vaak tussen de tweede en de zevende dag. Dit is meestal onschuldig en voorbijgaand. Maar soms kan het, indien niet tijdig behandeld, ernstige hersenschade veroorzaken.

Waarom worden baby’s geel?

Dit geel zien ontstaat doordat er direct na de geboorte teveel rode bloedcellen in het bloed van de baby zitten. Het lichaam moet deze rode bloedcellen afbreken, waarbij de afvalstof bilirubine ontstaat. Deze wordt in de lever bewerkt en via de urine en de ontlasting uitgescheiden.

Wanneer de lever de grote hoeveelheid bilirubine niet kan verwerken, stapelt de stof zich op in het lichaam. Daardoor kleurt de huid en soms ook het oogwit geel. Meestal gebeurt dit tussen de tweede en de vijfde dag. Na enkele dagen verdwijnt de geelverkleuring meestal weer spontaan.

Indien de geelverkleuring binnen de 24 u na de geboorte optreedt, kan dit erop wijzen dat de lever niet goed werkt door bijvoorbeeld een infectie, dat de buisjes die de bilirubine naar de darmen transporteren verstopt zijn of dat er een onverenigbaarheid is tussen het bloed van de moeder en dat van de baby. In dit geval moet de baby zo snel mogelijk door een kinderarts worden onderzocht en behandeld.

Risicofactoren voor geelzucht

Lees ook: Rhesusfaktor

• bij zieke kinderen;
• als een broertje of zusje ook al icterus heeft gehad;
• bij familiale erfelijke ziekten die de bloedafbraak vergroten (bijvoorbeeld een zogenaamde G6PD-deficiëntie of sferocytose);
• Als u (zwangerschaps)diabetes hebt.

Wat zijn de verschijnselen?

De verschijnselen van geelzucht kunnen zijn:
• gele verkleuring van de huid, eerst in het gezichtje, later kan dit zich uitbreiden via de borst, armen en buik naar de benen;
• gele verkleuring van het oogwit;
• veranderende kleur van urine (donkergeel in plaats van kleurloos) en ontlasting (licht geel of oranje).

Alarmsignalen

Indien de geelzucht gepaard gaat met volgende klachten, kan er meer aan de hand zijn en moet u dringend een arts raadplegen:
• de baby drinkt traag of te weinig;
• belangrijk gewichtsverlies;
• weinig stoelgang of urine;
• veel en 'hoog' huilen;
• de baby is suf, lusteloos en beweegt weinig, of hij/zij is onrustig en prikkelbaar;
• de baby is heel slaperig of slaapt veel te weinig;
• verlaagde spierspanning (het kind voelt slap aan) of verhoogde spierspanning met overstrekking van bijvoorbeeld hoofd en nek (retrocollis), rug en/of hielen.
• koorts.

Kunt u geelzucht voorkomen?

Er zijn een paar dingen die u zelf kunt doen om te voorkomen dat uw baby te geel wordt.

• Doordat de bilirubine via de stoelgang het lichaam moet verlaten, is het belangrijk dat uw baby voldoende drinkt. Frequent voeden van het kind versnelt de darmwerking, waardoor er minder bilirubine uit de darmen opnieuw in het bloed wordt opgenomen en de bilirubinespiegel daalt.

• Geelzucht komt vaker voor bij baby’s die borstvoeding krijgen. Het gebeurt vooral als de borstvoeding niet goed lukt en de baby te weinig melk binnenkrijgt.
Als de baby borstvoeding krijgt, wordt aangeraden de baby de eerste dagen minimaal 8 tot 12 keer aan de borst te leggen. Dit stimuleert het op gang komen van de borstvoeding, zodat de baby voldoende melk kan drinken.
Als de baby te weinig moedermelk binnenkrijgt, vraag dan de kraamverpleegkundige of arts om hulp en advies.
Als de minimale inname niet is gegarandeerd, moet u tijdig bijvoeding geven, bij voorkeur in de vorm van afgekolfde moedermelk en, indien die niet beschikbaar is, in de vorm van kunstvoeding.
Bijvoeding met water of glucosewater wordt afgeraden.

• Baby’s die een verhoogd bilirubinegehalte hebben en borstvoeding krijgen, blijven soms langer geel zien dan baby’s die flesvoeding krijgen. Dit is een normaal verschijnsel dat geen problemen voor het kind oplevert en dat meestal niet betekent dat de borstvoeding moet worden stopgezet.
• Het kan helpen om de baby (de wieg of de box) bij het raam te plaatsen. Zonlicht kan deze vorm van geelzucht namelijk verminderen. Zet een baby nooit in direct zonlicht; de lichte huid van een pasgeboren baby verbrand heel snel.

Wanneer wordt de baby gecontroleerd op geelzucht?
• De baby wordt onmiddellijk na de geboorte gecontroleerd op geelzucht. Als een baby al binnen 24 uur na de geboorte geel ziet, is altijd verder onderzoek door de kinderarts nodig.
• In de daaropvolgende dagen moet de baby geregeld gecontroleerd worden op verschijnselen van geelzucht. Verblijft u in het ziekenhuis, dan zal dat vanaf dag 2 of 3 minstens één keer per dag gebeuren.
• Ook als u het ziekenhuis sneller verlaat of als u thuis bent bevallen, moet de huidskleur liefst dagelijks gecontroleerd worden door de vroedvrouw of kraamverzorgster. Dat geldt zeker voor baby's met een verhoogde kans op geelzucht, zoals kinderen die meer dan twee weken te vroeg zijn geboren, die borstvoeding krijgen en te veel gewicht verliezen en bij onverenigbaarheid van bloedgroepen tussen moeder en kind (zie hoger: Risicofactoren voor geelzucht).

Hoe wordt de baby gecontroleerd op geelzucht?

Visuele huidcontrole
De vroedvrouw, verpleegkundige of arts controleren onder goed licht de verkleuring van de huid.
• Hoe geel is de baby?
• Zijn het oogwit en de slijmvliezen in de mond ook geel?
• Is de baby alleen in het gezicht geel of ook over het hele lichaam? Als de gele verkleuring boven de navel stopt, is er meestal geen reden tot ongerustheid. Als de gele verkleuring verder gaat, kan dit erop wijzen dat het bilirubinegehalte in het bloed van de baby te hoog wordt.
• Bij kunstlicht en bij kinderen met een donkere huidskleur kan geelzucht minder goed te herkennen zijn. Daarom kijkt men ook naar de voetzolen en de handpalm.
• Ook drukken op de huid van de baby kan een aanwijzing zijn. Blijft de drukplek wit, dan is de concentratie aan bilirubine in het bloed nog laag, is ze lichtjes geel, dan loopt het gehalte op.
Verder wordt ook gekeken of de baby voldoende alert is en goed drinkt (evaluatie van het gewicht en de procentuele verandering ten opzichte van het geboortegewicht, stoelgang, urine).

Meting bilirubinegehalte
De vroedvrouw, verpleegkundige of arts zullen in geval van twijfel het bilirubinegehalte meten aan de hand van een huidtest met een bilirubinemeter (een soort oorthermometer) of van een bloedtest (via een hielprik).

Wanneer wordt het bilirubinegehalte gemeten?
Of dat nodig is hangt af van de mate van ‘geel-zien’, hoeveel dagen oud de baby is en de risicofactoren die invloed hebben op ‘het geel-zien’ (zie hoger).

• In geval van twijfel zal de vroedvrouw, verpleegkundige of arts altijd het bilirubinegehalte meten.
• Als de baby niet alleen geel ziet, maar er ook andere klachten zijn (slecht drinken, sufheid, lage spierspanning, overstrekken hoofd of rug...), zal altijd een meting worden uitgevoerd.
• Ook als de baby na meer dan twee weken nog geel ziet, zal altijd het bilirubinegehalte gemeten worden.

Wanneer naar de arts?

• Als u thuis bent bevallen en de geelzucht ontstaat binnen de 24u na de bevalling.
• Als de geelzucht ontstaat of verergert nadat u terug thuis bent uit het ziekenhuis.
• Als de geelzucht gepaard gaat met andere alarmsignalen (zie hoger).
• Als de geelzucht na 3 weken nog niet verdwenen is en zeker als er ook andere klachten optreden zoals sufheid, slecht drinken, ontkleurde ontlasting of donkere urine.

Wanneer is een behandeling nodig?
Als het bilirubinegehalte in het bloed te hoog dreigt te worden, zal de baby behandeld worden met fototherapie. Hoe hoog de concentratie van bilirubine in het bloed mag zijn, is onder meer afhankelijk van de leeftijd van uw baby, het geboortegewicht, de zwangerschapsduur en de eventuele aanwezigheid van risicofactoren of complicaties.

Hoe wordt geelzucht behandeld?

Mogelijke complicaties van geelzucht

Meestal is icterus een onschuldig verschijnsel dat na één tot twee weken spontaan verdwijnt.
Wanneer het bilirubinegehalte in het bloed boven bepaalde grenzen stijgt, kan dit in de hersenen en in het zenuwstelsel beschadigingen veroorzaken. Dit wordt ‘kernicterus’ genoemd. Dit is gelukkig een zeer zeldame complicatie (ongeveer 1 op 100.000 baby's). Door een tijdige behandeling van de geelzucht, kan dit meestal voorkomen worden.

Lees ook: Kernicterus: een gevaarlijke vorm van geelzucht bij pasgeboren kinderen

Bronnen:

www.debakermat.be

www.domusmedica.be

 www.babyzietgeel.nl

www.nvk.nl

www.hematologienederland.nl

www.nhs.uk/

www.kindengezin.be/voeding-en-beweging