‘Pil tegen veroudering en ouderdomskwaaltjes is geen verre toekomstmuziek’

“Een kettingrokende dertiger die heel ongezond eet en niet beweegt, heeft een veel kleinere kans om te overlijden dan een tachtigjarige die supergezond leeft”, klinkt het. “Om de acht jaar verdubbelt onze kans om het komende jaar te sterven.2 Aanvankelijk is die kans erg klein en blijft die redelijk beperkt tot je pakweg 65 bent: dan schieten de curves als een pijl de lucht in, zodat tegen de leeftijd van 100 vrijwel iedereen gestorven is. Maar er is ook goed nieuws: er is geen enkele natuurwet die stelt dat we móéten verouderen.3 Sterker, we kennen nu de hoofdoorzaken van veroudering.4”

Prof. em. Deschepper: “Er zijn 12 hoofdoorzaken, zoals DNA-schade, epigenetische veranderingen, kortere telomeren en senescente cellen (ook wel zombiecellen). Het interessante is dat we van al die hoofdoorzaken nu vrij goed weten hoe ze ontstaan. En hoe we er iets aan kunnen doen. Dat heeft geleid tot het studiedomein Geroscience of longevity medicine. De wetenschappelijke inzichten zijn nog zó nieuw dat de meeste artsen er nauwelijks van hebben gehoord. Maar volgens experts staan we op de drempel van een nieuw tijdperk, te vergelijken met wat vijftig jaar geleden met informatica gebeurde. In de komende jaren verandert dit onze geneeskunde en gezondheidszorg drastisch. In plaats van typische ouderdomsziektes afzonderlijk te behandelen richten we ons straks op de bovenstroomse grondoorzaken die al deze ziektes gemeen hebben: het biologische verouderingsproces. Door daarop in te grijpen, verlaag je drastisch het risico op alle verouderingsziekten.” 

Prof. em. Deschepper: “In 2020 werd een studie van David Sinclair op de cover van Nature aangekondigd als ‘Turning back time’.5 Het team van Sinclair slaagde erin om de cellen van het netvlies in muizen te verjongen. Hierdoor konden ze weer zien. Het experiment was een concept of proof dat aantoont dat we onze biologische klok kunnen terugdraaien (zover we willen). De techniek steunt op onderzoek van Shiny Yamanaka die een aantal jaren daarvoor ontdekt had dat we vier genen hebben. Deze Yamanaka-factoren kunnen we activeren waardoor de biologische klok terugdraait.6 Yamanaka kreeg hiervoor in 2012 een Nobelprijs. Het team van Sinclair paste deze kennis in de praktijk toe op cellen van het netvlies, maar de techniek is in principe toepasbaar op alle cellen. Na de studie op muizen lukte het ook bij apen en de volgende stap is de mens.7 Andere onderzoekers probeerden de techniek al op huidcellen (in een petrischaaltje) en konden de cellen dertig jaar jonger maken.8 De techniek staat bekend als gedeeltelijke reprogrammering en geldt als een veelbelovende manier om onze biologische klok terug te draaien (en dus jonger te worden). Het experiment toont ook aan dat de informatie in oude cellen niet verloren gaat als we ouder worden. We bezitten dus een soort back-up waardoor we van oude cellen weer jonge exemplaren kunnen maken. Je kunt het vergelijken met een CD die vanwege krasjes niet goed meer speelt. Neem je die krasjes weg? Dan zit daaronder nog alle ongeschonden informatie.” 

Prof. em. Deschepper: “Met AI wordt gezocht naar nieuwe synthetische geneesmiddelen om dat te bereiken.11 Ondertussen is er alvast een geneesmiddel dat in alle onderzoeken bij proefdieren de gezonde levensduur verlengt. Zelfs wanneer je het pas op oudere leeftijd inneemt, blijkt het de levensduur bij proefdieren nog met 10% of meer te verlengen. Het middel staat bekend onder de naam Rapamycine (of sirolimus).12,13 Interessant is dat dit geneesmiddel in vrij hoge dosis al vele jaren gebruikt wordt door mensen die een orgaantransplantatie ondergingen. We kennen daardoor de bijwerkingen en die zijn vrij beperkt en tijdelijk. Rapamycine is bij gebruik in hoge dosis immunosuppressief, maar dat blijkt helemaal niet het geval bij de lagere (wekelijkse) dosis die we gebruiken om langer te leven. Een eerste studie bij mensen, gebaseerd op zelfrapportering, suggereert alvast tal van gunstige effecten. En wat opvalt: geen enkele deelnemer van de studie rapporteerde LongCOVID.14”

Prof. em. Deschepper: “Ja, maar die studies komen eraan en de verwachting is dat we in de komende decennia een aantal krachtige interventies krijgen om veroudering aan te pakken. Het lijkt misschien nog verre toekomstmuziek, maar de eerste toepassingen zijn al werkelijkheid. De voorbije jaren verschenen studies waarbij bij mensen de biologische klok effectief is teruggedraaid. Hierbij leek de zogenaamde ageing escape velocity (AEV) te zijn doorbroken. Dat bleek het geval bij de thymusregeneratie, het immunoherstel en de uitbreidingsproef voor insulinebeperking (TRIIM-X) waarbij ze de thymus met geneesmiddelen konden reactiveren.15, 16 Vooraf maten ze de biologische leeftijd (gebaseerd op de Horvath-klok die methylisatie van het DNA meet die nauw samenhangt met onze biologische leeftijd en dus met de kans op sterven). Na één jaar waren de deelnemers gemiddeld anderhalf jaar jonger. Dit betekent dat hun biologische klok tweeëneenhalf jaar is teruggedraaid, ruim voldoende om de AEV te doorbreken. Dit houdt in dat je in theorie zelfs zou kunnen blijven leven: elk jaar dat je ouder wordt, neemt je levensverwachting met minstens een jaar toe.”

Prof. em. Deschepper: “Uit een survey blijkt dat de meeste mensen inderdaad niet heel erg oud willen worden. 17 Maar dat is omdat ze een beeld hebben van aftakeling bij hoge leeftijd. Als mensen gezond ouder kunnen worden, dan zien de meesten dat wél zitten. En natuurlijk is niemand daartoe verplicht. Een andere ethische kwestie is of we niet al met teveel zijn op deze planeet. Demografische studies wijzen echter op een stagnering van de bevolkingsaangroei.18 Wel verwachten we een grijze tsunami: een groot aantal ouderen ten opzichte van het aantal jongeren. Om die reden zou het goed zijn als we de vergrijzing kunnen temperen door het verouderingsproces te vertragen en mensen langer gezond en fit te houden.”

1. Harman, D. The aging process: major risk factor for disease and death. Proc Natl Acad Sci U S A 88, 5360–5363 (1991).

2. Age-specific mortality rates. Ined - Institut national d’études démographiques https://www.ined.fr.

3. Dolgin, E. There’s no limit to longevity, says study that revives human lifespan debate. Nature 559, 14–15 (2018).

4. López-Otín, C., Blasco, M. A., Partridge, L., Serrano, M. & Kroemer, G. The Hallmarks of Aging. Cell 153, 1194–1217 (2013).

5. Lu, Y. et al. Reprogramming to recover youthful epigenetic information and restore vision. Nature 588, 124–129 (2020).

6. Okita, K., Ichisaka, T. & Yamanaka, S. Generation of germline-competent induced pluripotent stem cells. Nature 448, 313–317 (2007).

7. Garth, E. Life Biosciences presents data demonstrating restoration of visual function in nonhuman primates. Longevity.Technology - Latest News, Opinions, Analysis and Research https://longevity.technology (2023).

8. Israeli scientists discover how to make elderly human skin young again. The Jerusalem Post | JPost.com https://www.jpost.com.

9. Jinek, M. et al. A programmable dual-RNA-guided DNA endonuclease in adaptive bacterial immunity. Science 337, 816–821 (2012).

10. Bredberg, J. & Bredberg, A. Centenarians may hold a key to continued rise of human longevity. PNAS 118, (2021).

11. Zhou, Z. et al. Engineering longevity-design of a synthetic gene oscillator to slow cellular aging. Science 380, 376–381 (2023).

12. Blagosklonny, M. V. Rapamycin for longevity: opinion article. Aging (Albany NY) 11, 8048 (2019).

13. Harrison, D. E. et al. Rapamycin fed late in life extends lifespan in genetically heterogeneous mice. Nature 460, 392–395 (2009).

14. Kaeberlein, T. L. et al. Evaluation of off-label rapamycin use to promote healthspan in 333 adults. GeroScience (2023) doi:10.1007/s11357-023-00818-1.

15. artist, N. O. N. O. is an et al. Human Growth Hormone and the TRIIM Trial. New Life Longevity https://newlifelongevity.com (2021).

16. Grey Fahy on the TRIIM-X Trial at EARD2021 | Lifespan.io. https://www.lifespan.io.

17. Author, N. Living to 120 and Beyond: Americans’ Views on Aging, Medical Advances and Radical Life Extension. Pew Research Center’s Religion & Public Life Project https://www.pewresearch.org (2013).

18. Nieuw model voorspelt dat wereldbevolking sneller en eerder krimpt dan gedacht. https://www.eoswetenschap.eu.