Reisvaccinaties

Reizigers die verre oorden aandoen, lopen het risico op gevaarlijke ziekten. Er zijn daarom reisvaccinaties beschikbaar om deze personen te beschermen. Het gaat veelal om reizen naar tropische gebieden en ontwikkelingslanden, waar ziekten heersen die in België niet of nauwelijks voorkomen. In België zijn er negen reisvaccins verkrijgbaar. Welke vaccinaties worden aanbevolen hangt af van het specifieke land waar je naar toe reist.

Hieronder vind je een beknopt overzicht van de negen ziekten waarvoor reisvaccins beschikbaar zijn in België en voor wie ze worden aanbevolen.

Buiktyfus is een darminfectie die men kan oplopen door vervuild water of voedsel te consumeren. Het ziektebeeld is variabel. Aanhoudende hoge koorts en bewustzijnsstoornissen zijn mogelijke symptomen. Zonder behandeling is de kans op overlijden aanzienlijk. De ziekte komt voornamelijk voor in Noord- en Noordwest-Afrika, Peru en India. 

Cholera komt voor bij mensen die in onhygiënische omstandigheden leven en ondervoed zijn. Overgeven, diarree, spierkrampen, bewusteloosheid en een daling van de lichaamstemperatuur zijn kenmerkende ziekteverschijnselen.

Vaccinatie tegen Cholera wordt alleen aanbevolen voor hulpverleners in vluchtelingenkampen. Gezonde reizigers die maatregelen nemen tegen reizigersdiarree lopen geen risico.

Gele koorts is een, in potentie, dodelijke ziekte, die wordt overgedragen door muggen. Naast koorts zijn bloedbraken, geelzucht en nierproblemen kenmerken van de ziekte. Ongeveer 10% van de patiënten overlijdt aan gele koorts. De ziekte komt voor in de tropische gebieden van  Zuid-Amerika en Afrika. Reizigers naar deze gebieden wordt aanbevolen zich te laten vaccineren.

Hepatitis A is een leverontsteking die wordt veroorzaakt door een virus. De ziekte kan klachtenvrij verlopen. Als er wel symptomen zijn, zijn vermoeidheid, koorts, misselijkheid, pijn hoog in de buik en geelzucht de meest voorkomende klachten. De ziekte duurt meestal niet langer dan zes weken. Hepatitis A is vrijwel nooit levensbedreigend. In België komt Hepatitis A niet veel voor. Voor reizigers die Azië, Afrika of Zuid-Amerika willen bezoeken wordt vaccinatie aangeraden. Personen die gedurende hun leven al een Hepatitis A infectie hebben doorgemaakt zijn uitgezonderd. Zij zijn namelijk levenslang beschermd tegen de ziekte.

Rabiës is een virus dat leidt tot een acute hersenontsteking en wordt veroorzaakt door een beet of krab van een dier dat het virus bij zich draagt. De meeste mensen worden besmet door (zwerf)honden, maar ook andere warmbloedige dieren kunnen de ziekte overdragen. Hoofdpijn, angst, slikproblemen, een toegenomen speekselproductie en prikkelbaarheid zijn kenmerken van de ziekte. De ziekte kent een dodelijke afloop als er niet snel wordt behandeld. Het vaccin wordt met name aangeraden voor reizigers die voor langere tijd afgelegen gebieden van ontwikkelingslanden aandoen. In dit soort streken is een snelle behandeling vaak niet mogelijk. Daarnaast kan vaccinatie raadzaam zijn voor reizigers die veel hardlopen of fietsen in de natuur.

Japanse encefalitis is een virus dat wordt overgedragen door muggen. De klachten zijn variabel. Een deel van de infecties verloopt zonder symptomen, terwijl anderen hoge koorts, spierpijn, hoofdpijn en misselijkheid ontwikkelen. Jonge kinderen en ouderen hebben een verhoogd risico op een hersenontsteking. Kenmerken van een hersenontsteking zijn onder andere: een stijve nek, stuipen, verlammingsverschijnselen en spraakproblemen. Een kwart van de patiënten die een hersenontsteking ontwikkelen komt te overlijden. De ziekte komt voor in Zuidoost-Azië. Vaccinatie wordt aanbevolen voor reizigers die ten minste drie weken rondtrekken door landelijke gebieden waar de ziekte heerst. Ook reizigers die in de buurt van natte rijstvelden en varkensstallen bivakkeren wordt aangeraden zich te laten vaccineren.

De meningokok-bacterie kan een levensgevaarlijke infectie veroorzaken. De ziekte begint vaak als een verkoudheid of griep, maar verergert snel met hoge koorts. Nekstijfheid en onderhuidse bloedinkjes (herkenbaar als kleine paars-rode puntjes) zijn alarmsignalen. Vaccinatie tegen de meningokok C variant is opgenomen in het basisvaccinatie-schema voor kinderen. Het reisvaccin beschermt tegen meerdere varianten van de ziekte. Dit vaccin wordt aangeraden voor personen die naar landen ten zuiden van de Sahara reizen als zij: ten minste vier weken blijven of zich mengen onder de lokale bevolking. Daarnaast is het vaccin verplicht voor bedevaartgangers naar Mekka.

Poliomyelitis wordt veroorzaakt door het poliovirus. Een infectie met het virus verloopt meestal zonder symptomen, maar in ongeveer één procent van de gevallen ontstaan er ernstige verlammingen. Het virus kan worden overgedragen door een slechte hygiëne, besmet voedsel en vervuild water. Vaccinatie tegen poliomyelitis, ofwel kinderverlamming, is opgenomen in het basisvaccinatie-schema voor kinderen. Voor personen van 16 jaar en ouder wordt een extra vaccinatie aanbevolen als ze afreizen naar enkele landen in Afrika en Azië. Pakistan en Afghanistan zijn de grootste risicogebieden. 

Tekenencefalitis is een hersen(vlies)ontsteking, die wordt veroorzaakt door het TBE-virus. Een tekenbeet kan het virus overdragen. De meeste mensen die het TBE-virus oplopen worden niet ziek, of ontwikkelen slechts milde griepachtige klachten. Als een besmet persoon een hersenontsteking ontwikkelt, kunnen er ernstige klachten ontstaan. Hierbij kun je denken aan bewustzijnsstoornissen, verlammingen en zware hoofdpijn. Deze mensen moeten in het ziekenhuis behandeld worden. Overlijden ten gevolge van het TBE-virus is zeldzaam. Dit vaccin wordt aangeraden voor mensen die naar bosrijke gebieden in Centraal- en Oost-Europa afreizen en hier buitenactiviteiten uitvoeren. Recentelijk zijn er in België enkele besmettingen met het TBE-virus vastgesteld.

Sommige vaccins moeten ruim voor vertrek worden verstrekt. Contacteer daarom idealiter zeven maanden voor aanvang van de reis je huisarts om de benodigde vaccinaties in te plannen. De kosten en mogelijkheden tot (gedeeltelijke) terugbetaling verschillen van vaccin tot vaccin. Respectievelijk je huisarts en je zorgverzekeraar kunnen je hierover informeren.

Susan L. Plotkin, Stanley A. Plotkin, Editor(s): Stanley A. Plotkin, Walter A. Orenstein, Paul A. Offit, Kathryn M. Edwards, Plotkin's Vaccines (Seventh Edition), Elsevier, 2018