Pijnloos bevallen

dossier Beetje geschiedenis
Reeds sedert het begin van de mensheid is men bekommerd geweest om de pijn die gepaard gaat met arbeid en bevalling.

In de oudheid zijn de grote invloed van folklore en bijgeloof beschreven. Het geboorteproces moest pijnlijk zijn, zoniet was het tegen de wil van God, aldus de Bijbel. De vraag naar een goede pijnbestrijdingsmethode was hier dan ook niet aan de orde. Ook in de middeleeuwen werden zij die zich echter toch aan enige vorm van beïnvloeding van het baringsproces waagden, als heksen bestempeld en menigen onder hen werden naar de brandstapel verwezen.

In de middeleeuwen kwam er toch enige kentering en werd ondermeer alcohol gebruikt om de baringspijn te verzachten. Soms werd ook hier en daar aan hypnose gedaan.

Verdere evolutie kwam er in de 19de eeuw waar onder meer ether en chloroform hun intrede deden. Ondanks veel verzet van geestelijkheid, publieke opinie en medici werd de chloroform-anesthesie door het volk aanvaard dankzij de verdoving van koningin Victoria voor de geboorte van haar achtste kind. De medici stelden zich grote vragen omtrent de invloed van de anesthesie op het fysiologisch proces van de arbeid en op de baby. Tevens werd ook geëxperimenteerd met inspuitbare stoffen om lokale anesthesie te bekomen. Ook werd gebruik gemaakt van gassen (o.a. lachgas).

Heden ten dage is de pijnloze bevalling niet meer weg te denken uit de moderne verloskunde. De techniek die gebruikt wordt om hieraan tegemoet te komen is de epidurale analgesie, waardoor een pijnstillend effect gedurende arbeid en bevalling gegarandeerd wordt.

Techniek epidurale anesthesie

De techniek werd in 1909 voor het eerst in de verloskunde geïntroduceerd. De epidurale analgesie zorgt dus voor een pijnstillend effect gedurende de arbeid en bevalling doordat de gevoelszenuwen verdoofd worden. Epidurale analgesie behoort tot de groep van locoregionale anesthesie en wordt door een anesthesist uitgevoerd.

Na locale verdoving van de huid wordt door middel van een speciale lange naald een ruggenprik uitgevoerd tussen twee welbepaalde wervels. Vervolgens wordt de epidurale ruimte (= de virtuele holte voor het ruggenmerg) opgezocht. Eenmaal deze plaats gelocaliseerd is, wordt een fijne catheter doorheen de naald opgeschoven in de epidurale ruimte. De naald wordt teruggetrokken en de catheter wordt goed gefixeerd. Via deze catheter bereikt de ingespoten pijnstiller rechtstreeks de zenuwen en onderbreekt op die manier probleemloos de pijnsignalen uit de baarmoeder. Eerst wordt gestart met een testdosis anestheticum.
De latentietijd vooraleer een volledig effect wordt waargenomen bedraagt minstens 15 minuten. Het anestheticum kan verder intermittent (welbepaalde dosissen op welbepaalde tijdstippen) of continu worden toegediend.
De positionering, de aard en dosis van het anestheticum en de manier van toedienen zijn voor de anesthesist de criteria om een zo goed mogelijke pijnbestrijding te kunnen garanderen.
Het is en blijft hierbij toch wel de bedoeling dat de zwangere gedurende de uitdrijving van de baby op een actieve manier kan meewerken en de bevalling niet gewoon ondergaat. Hiertoe zal op het einde van de arbeid de dosis anestheticum aangepast worden.

Voordelen

De vraag welke de voordelen zijn van epidurale analgesie is in feite zeer snel beantwoord : het grote voordeel is het wegvallen van de hevige pijnsensatie, wat door de afname van stress en spanning verder resulteert in een optimale vorm van relaxatie. Dit zorgt dat de zwangere nu dus arbeid en bevalling zonder uitputting en bewust kan meemaken en volop van de geboorte kan genieten.

Nadelen

Aan elke medaille is echter een keerzijde. Dit geldt ook voor epidurale analgesie. Als mogelijke nadelen werden reeds beschreven :
• zekere vorm van immobilisatie (in bepaalde centra mag men rondwandelen, in de meeste centra echter moet men in een voorgeschreven houding gaan liggen)
• bloeddrukdaling
• vaak blaassondage door een verminderde controle van de blaasfunctie
• soms geen optimale verdoving of eenzijdige verdoving (tussenschotten in de epidurale ruimte,verkeerde catheterpositionering)
• verhoogd aantal instrumentele verlossingen (verminderde persdrang, verminderde kracht van de buikspieren)
• bradycardie (daling van de hartslag) van de foetus
• misselijkheid en braken
• zeldzame klachten over rugpijn nadien

Indicaties

In de meerderheid van de gevallen vormt de wens of het verlangen naar epidurale de grootste indicatie. Deze wens kan reeds in de zwangerschap met de behandelende arts overlegd worden. Anderzijds kan deze ook voortspruiten uit de hoge vorm van pijngewaarwording gedurende de arbeid. Als voornaamste medische indicaties gelden o.a. moeilijke inductie, zeer langdurige arbeid, hypertensieve aandoeningen, mors in utero (doodgeboren kindje), stuitligging, meerlingen, premature arbeid, cardiale en respiratoire aandoeningen.

Een epidurale is gecontraïndiceerd o.a. bij bloedstollingsstoornissen, bij afwijkingen of letsels van de ruggengraat, bij infectie ter hoogte van de rug, bij sepsis, bij allergie aan bepaalde anesthetica. In deze gevallen zal er naar een ander alternatief dienen gezocht te worden. Een epidurale analgesie mag ook nooit opgedrongen worden.

De techniek van epidurale analgesie heeft in de verloskunde zeker reeds haar sporen verdiend. Dankzij de continue evolutie en de maximale verfijning van de techniek zijn de bijwerkingen haast nihil. Te vermelden als mogelijke bijwerkingen zijn o.a. aanprikken van een bloedvat, dural tap, neurologische sekwellen, total spinal.

Epidurale analgesie is toch een zeer veilige manier van pijnstilling gedurende arbeid en bevalling.

Epidurale anaesthesie en keizersnede (sectio caesaria)

Het aantal keizersneden is de laatste jaren onder meer onder medicolegale invloed enorm sterk toegenomen, een tendens die zich in de volgende jaren zeker verder zal zetten.

Vroeger gebeurden alle keizersneden onder algemene narcose. Heden ten dagen gebeurt dit nog zelden en wordt bijna steeds een epidurale anesthesie toegediend. Het verschil met epidurale analgesie (pijnloze bevalling) is dat er in dit geval voor een andere dosis anestheticum gekozen dient te worden, zodat het onderlichaam van de moeder volledig verdoofd is. Epidurale anesthesie is dus een epdurale analgesie die uitgebreid wordt tot een voldoende hoog niveau met een voldoende hoge dosis anestheticum ; het pijnstillend effect wordt dus uitgebreid tot een verdoving van pijn.

De voordelen van epidurale anesthesie bij een sectio zijn : moeder (en vader) kunnen de geboorte meemaken, de mogelijk risico’s van een algemene narcose worden vermeden, vroegtijdig starten van borstvoeding is mogelijk, eventueel kan de epidurale catheter na de ingreep ter plaatse blijven om postoperatief een goede pijnstilling mogelijk te maken.

Er zijn echter ook een aantal mogelijke nadelen aan verbonden o.a. hypotensie, onvoldoende anesthesie. Algemeen kan toch gesteld worden dat het bewust meemaken van baby’s eerste schrei voor de moeder een onvergetelijk moment betekent.

Hotline

In de medische wereld staat de vooruitgang duidelijk niet stil. Ook op het vlak van een veilige en comfortabele pijnstilling gedurende arbeid en bevalling is men steeds op zoek naar nieuwe uitdagingen. Recent werd een nieuwe combinatietechniek ontwikkeld, welke echter nog in weinig centra wordt toegepast. Het gaat om een gecombineerde injectietechniek. Er wordt ook een ruggenprik uitgevoerd. In een eerst tijd wordt doorheen de dura mater geprikt en anestheticum in het cerebrospinaal vocht ingespoten ; in een tweede tijd wordt (via dezelfde weg) een catheter opgeschoven in de epidurale ruimte, waarlangs dan verder epidurale analgesie wordt toegepast. Als grote voordeel wordt reeds de veel kleinere latentietijd (tijd welke nodig is om de verdoving te bereiken) genoemd.

Het opzet van dit dossier is zeker geen reclamecampagne voor pijnloze bevalling, maar enkel het verstrekken van objectieve info rond dit hot item. Voor sommige vrouwen zal het de ultieme uitvinding beteken, voor anderen is het weeënproces inherent aan het baren in die mate dat afwezigheid van weeënpijn het volledige baringsproces negatief zou beïnvloeden. De boodschap is dan ook : zorg dat je voldoende geïnformeerd bent en bespreek alles grondig met je arts.