Vertigo: duizelig met draaierig gevoel

dossier Veel mensen hebben af en toe of geregeld last van duizeligheid.
Alhoewel duizeligheid meestal een vrij onschuldig en voorbijgaand verschijnsel is, kan het wel erg vervelend en storend zijn. Soms is duizeligheid een gevolg of een signaal van een ernstige onderliggende aandoening, zoals bv. multiple sclerose. In sommige omstandigheden – bijvoorbeeld wanneer men duizelig wordt op de fiets of in de auto, of wanneer men door duizeligheid valt - kan het ook ernstige gevolgen hebben.

Lees ook: Mogelijke oorzaken van duizeligheid

Draaiduizeligheid of vertigo

© Getty Images

Bij draaiduizeligheid of vertigo lijkt de hele omgeving te draaien. Soms voelt het alsof je zelf beweegt, valt of ronddraait. Vaak gaat dit gepaard met andere verschijnselen, zoals zweten, misselijkheid, braken, hoofdpijn, gehoorverlies, oorsuizen… De klachten kunnen van enkele seconden tot weken duren.

Draaiduizeligheid kan tal van oorzaken hebben. Meestal gaat het om een probleem van het evenwichtsorgaan in het binnenoor (vestibulaire stoornis). Maar ook andere systemen die belangrijk zijn bij het evenwicht, zoals de ogen, de gevoelsorgaantjes in de spieren en gewrichten (vooral in de nek en de benen), en de hersenen die de prikkels om het evenwicht te bewaren moeten verwerken, kunnen verstoord zijn en duizeligheid en evenwichtsklachten veroorzaken.

1. Problemen van het binnenoor

Het evenwichtsorgaan is gelegen in het rotsbeen en vormt met het binnenoor het slakkenhuis. Het evenwichtsorgaan is gevoelig voor de stand van het hoofd en voor veranderingen van de snelheid van het hoofd.
Diverse binnenoorproblemen kunnen draaiduizeligheid en evenwichtsproblemen veroorzaken.

• Draaiduizeligheid door bewegen: Benigne paroxismale positieduizeligheid (BPPD). Dit is de meest voorkomende oorzaak van draaiduizeligheid. De aanvallen worden uitgelokt door bewegingen van het hoofd en duren slechts enkele seconden tot minuten. Er is geen gehoorverlies. De klachten verdwijnen meestal spontaan na enkele weken.
  
  

Lees ook: Vertigo of draaiduizeligheid door bewegen

Lees ook: BPPV: wat zijn 'loszittende' oorkristallen?

• Uitval van de gehoorzenuw (Neuritis vestibularis): Een plotse eenzijdige uitval van de gehoorzenuw kan een zeer ernstige vorm van draaiduizeligheid uitlokken die meerdere dagen kan duren en verergert door bewegingen. Er is geen gehoorverlies. Herhaalde en langdurende aanvallen van draaiduizeligheid, die niet uitgelokt worden door bewegen, en die gepaard gaan met gehoorverlies voor lage tonen en oorsuizen of een vol gevoel in het oor. Er kunnen na de aanval nog enkele dagen klachten blijven bestaan. De duizeligheidsaanvallen verdwijnen meestal spontaan na enkele jaren, maar het gehoorverlies is na meerdere aanvallen meestal blijvend en dikwijls progressief. Het oorsuizen is vaak ook permanent.
  
  

Lees ook: Evenwichtsproblemen door een ontsteking van het binnenoor: Acute vestibulaire paralyse of Neuritis vestibularis

• Recidiverende vestibulopathie: Dit is een aanvalsgewijs optredende draaiduizeligheid en misselijkheid zonder gehoorverlies. Deze aanvallen worden niet uitgelokt door bewegingen. De duur van de aanvallen varieert van enkele minuten tot maximaal 24 uur. De klachten ontstaan meestal op middelbare leeftijd en duren enkele jaren. De oorzaak is niet duidelijk, mogelijk betreft het een voorstadium van Ménière of een vorm van migraine.
• Beschadiging van het evenwichtsorgaan door een ongeval met hoofdletsel (bv. een scheur door het rotsbeen), een operatie of een infectie (bv. middenoorontsteking).

2. Aandoeningen van het gezichtsvermogen, bv. door een oogspierverlamming of (tijdelijk) bij een nieuwe bril.

3. Verstoring van de gevoelsorgaantjes in spieren en pezen. Dit kan een gevolg zijn van aandoeningen van het zenuwstelsel in de benen (bv. bij diabetes), een nekletsel (bv. een Whiplash-trauma na een verkeersongeval of artrose van de nekwervels).

4. Aandoeningen van de regelcentra in de hersenen. Dit kan een gevolg zijn van doorbloedingsstoornissen, bv. na een herseninfacrt (CVA of TIA), stofwisselingsstoornissen, bv. bij diabetes.

5. Diverse neurologische aandoeningen, zoals migraine en multiple sclerose, kunnen draaiduizeligheid veroorzaken.

• Een brughoektumor, ook vestibulair schwannoom of acusticusneurinoom genoemd, is een zeldzame, goedaardige tumor op de omhulling (zenuwschede) van de gehoor- en evenwichtszenuw. Dit geeft langzaam progressief gehoorverlies en later duizeligheid, vooral gekenmerkt door instabiliteit.
• Vestibulaire paroxismen: korte, frequente aanvallen van draaiduizeligheid, die enkele seconden tot minute duren en die tot 30 keer per dag kunnen optreden. De aanvallen kunnen uitgelokt worden door hyperventilatie of bepaalde hoofdposities. Ook kan éénzijdige gehoorvermindering of tinnitus optreden, of zelfs permanent aanwezig blijven. Mogelijk ligt een samendrukking van de 8ste hersenzenuw aan de basis van deze problemen.
  
  

Lees ook: Ziekte van Ménière: draaiduizeligheid, gehoorverlies en oorsuizen (tinnitus)

Duizeligheid zonder draaierig gevoel

Meestal gaat het dan om een licht gevoel in het hoofd of het gevoel bijna flauw te vallen. Deze vorm van duizeligheid komt bij tal van aandoeningen en situaties voor en duidt meestal op een probleem in andere orgaansystemen dan het evenwichtssysteem. Vaak kan geen precieze oorzaak worden gevonden.

• Bij een angst- of paniekstoornis, of bij hyperventilatie kan duizeligheid optreden. Het gaat dan meestal gepaard met snel en oppervlakkig ademen en zweten. Ook bij depressie treedt vaak duizeligheid op.
• Een plotse bloeddrukdaling (bv. bij opstaan na lang zitten of liggen) kan gepaard gaan met duizeligheid (orthostatische hypotensie). Het is belangrijk rustig overeind te komen, eventueel met vasthouden, en zo vallen te voorkomen. Een hevige emotie (bv. schrikken), pijn (bv. na een val) of lang rechtstaan kan tot een bloeddrukval en vasovagale syncope of flauwvallen leiden, wat kan gepaard gaan met duizeligheid. Meestal verdwijnen de klachten spontaan als je enkele minuten gaat liggen met de benen verhoogd.
• Soms kunnen hartritmestoornissen of doorbloedingsstoornissen van hart- of hersenvaten bij inspanning duizeligheid veroorzaken.
• Een te lage bloedsuikerspiegel (bv. bij diabetespatiënten)
• Bloedarmoede (anemie)
• Sommige geneesmiddelen, zoals plaspillen (diuretica), geneesmiddelen tegen verhoogde bloeddruk (antihypertensiva), geneesmiddelen tegen angst of depressie en slaap- en kalmeermiddelen (psychofarmaca), sommige antibiotica, anti-epileptica (zoals fenytoïne en carbamazepine) kunnen duizeligheid veroorzaken.
• Vooral bij ouderen kan duizeligheid ontstaan door een onvast gevoel in de benen. Bij het zitten of liggen is de duizeligheid weg. Dit kan verschillende oorzaken hebben, zoals bv. slecht zien, een zenuwaantasting, artrose, voet- of beenproblemen waardoor ze moeilijker stappen, enz.
  
  

Lees ook: Duizelig bij het opstaan: oorzaken en tips

Wanneer naar de dokter?

Duizeligheid is meestal vrij onschuldig en voorbijgaand. Maar wanneer de duizeligheid vaak voorkomt, lang duurt of heel heftig is, kan het behoorlijk vervelend zijn. Bovendien kan het wijzen op een al dan niet ernstige onderliggende aandoening.

In volgende omstandigheden is het raadzaam om een arts te raadplegen:

• Wanneer je herhaaldelijk duizelig bent
• Wanneer de duizeligheid langer dan enkele minuten aanhoudt of heel ernstig is
• Wanneer je geen aanleiding ziet waarom je duizeligheid bent geworden of zich ongerust maakt
• Wanneer de duizeligheid gepaard gaat met andere verschijnselen, zoals bv. gehoorverlies, oorsuizen, hartkloppingen, pijn (oorpijn, hoofdpijn enz), moeite met praten of slikken, verlammingsverschijnselen, dubbel zien of uitval van het gezicht.
  
  

Lees ook: Duizeligheid: wanneer moet je je ongerust maken?

Behandeling

Tegen duizeligheid zelf bestaat geen specifieke behandeling of geneesmiddel Van geen enkel medicament is de werkzaamheid aangetoond bij de behandeling van duizeligheid.

Het komt er vooral op aan om de precieze oorzaak op te sporen en die te behandelen.

Wanneer geen oorzaak wordt gevonden of wanneer de oorzaak niet kan worden behandeld, zal men proberen de duizeligheid zoveel mogelijk onder controle te houden, bv. door oefeningen om de evenwichtsproblemen te compenseren, en de bijkomende klachten (zoals braken of misselijkheid) te verlichten met geneesmiddelen.

Vooral bij oudere mensen kan het belangrijk zijn om maatregelen te nemen om vallen te voorkomen.

Duizeligheidonderzoeken en –tests

Afhankelijk van de precieze klachten, hoe en in welke omstandigheden ze optreden, of ze al dan niet gepaard gaan met gehoorverlies enz., zal je huisarts een aantal onderzoeken en tests uitvoeren.

Bij steeds terugkerende, langdurige of heftige aanvallen van (draai)duizeligheid, of wanneer de arts een onderliggende aandoening vermoedt, zal je worden doorverwezen naar een neuroloog of een neus-keel-oorspecialist voor meer gespecialiseerde onderzoeken en tests.

Bij een vermoeden van problemen in het binnenoor, kunnen verschillende tests worden uitgevoerd.

• Gehooronderzoek: Met behulp van een koptelefoon wordt vastgelegd hoe je gehoor is.
  Bij een toonaudiogram krijg je via een koptelefoon verschillende tonen, frequenties te horen waarvan de sterkte varieert.
  Een spraakaudiogram moet duidelijkheid geven over het verstaan van spraak. Je moet hierbij verschillende woorden nazeggen. De woorden zijn eerst luid en worden steeds zachter.
• Evenwichtsonderzoek: Het evenwichtsstelsel wordt getest door te kijken hoe de ogen reageren op diverse proeven waarbij de oren geprikkeld worden met warm en koud water, terwijl je op een draaistoel zit enz. De oogbewegingen worden geregistreerd met kleefelektroden rond de ogen (electronystagmografie – ENG) of een videobril (videonystagmografie - VNG).
• Soms zal ook een onderzoek van de gehoorzenuw gebeuren en/of een MRI-scan van de hersenen en de brughoek, waarbij het volledig labyrint en de gehoor- en evenwichtszenuw worden bekeken om andere aandoeningen uit te sluiten.

Wanneer de arts een vaatprobleem vermoedt, zal onder meer een duplex van de halsslagaders worden uitgevoerd. Dat is een combinatie van echografie en Doppler, waarbij de vaatwand wordt bekeken en de stroomsnelheid- en richting van het bloed wordt gemeten. Met een Transcraniële Doppler of Duplex (TCD) kunnen slagaders binnen de schedel onderzocht worden.

Bronnen:
www.artsenzorg.nl
www.neus-keel-oor.be
www.een-en-al-oor.be
www.kno.nl
www.duizeligheidscentrum.nl