Lage rugpijn: mogelijke oorzaken en wat kan je doen?

dossier

Zeven op tien mensen tussen 35 en 64 jaar hebben last van lage rugpijn, dat is pijn in het onderste deel van de romp, van de onderste ribben tot de bilplooi. Dat vooral de onderrug wordt getroffen is niet zo verwonderlijk als men weet dat dat deel van de rug het zwaarste gewicht moet torsen. We belasten onze onderrug nog eens extra zwaar door ons zittend leven. Lage rugpijn kan plotseling ontstaan (‘erinschieten’, 'het verschot') of meer geleidelijk. De pijn is meestal hevig of zeurend. Vooral bewegen, maar ook staan of zitten kan flink pijn doen. Soms straalt de pijn uit naar de billen, de dij of naar een of beide bovenbenen.

Lees ook: Ischias: rugpijn (zenuwpijn) die uitstraalt tot aan je bil of been

Oorzaken

© Getty Images

Lage rugpijn kan een duidelijke oorzaak hebben, zoals een spierletsel, een gebroken of een ingezakte wervel, een discushernia, een infectie, de ziekte van Bechterew, artrose, kanker... In dat geval spreken we van specifieke lage rugpijn. In meer dan 9 op 10 gevallen is er geen duidelijke lichamelijke oorzaak of die wordt alleszins niet gevonden. Dan spreekt men van aspecifieke of gewone lage rugpijn. Soms wordt dit ook mechanische rugpijn genoemd, omdat de pijn meestal verergert door inspanningen of beweging en vermindert door rust.

Men vermoedt dat die aspecifieke lage rugklachten te maken hebben met een overbelasting van pijngevoelige structuren in en rond de wervelkolom zoals tussenwervelschijven, gewrichten, zenuwen en spieren. Daarvoor worden soms de meest ingewikkelde termen gebruikt, zoals blokkades van wervels, facet- en SI-gewrichten, myofasciale pijnpunten, enz. Probleem is dat er meestal geen duidelijke letsels worden gevonden.

Om de puzzel nog wat ingewikkelder te maken, veroorzaken niet alle afwijkingen van de rug die men tijdens een onderzoek wel ontdekt ook pijn. Heel wat mensen hebben bijvoorbeeld een tussenwervelschijf die er op een NMR-scan niet meer volmaakt uitziet, maar ze hebben daar helemaal geen last van. Het heeft dan ook weinig zin om bij gewone lage rugpijn allerlei dure tests en onderzoeken te laten uitvoeren, tenzij je arts vermoedt dat er mogelijk meer aan de hand is. 

Lees ook: Podcast over rugpijn: 'Er zijn twee gouden regels bij rugpijn'

Risicofactoren

• zware fysieke arbeid en/of veel zware lasten moeten tillen
• veelvuldig draaien en buigen met de romp
• vaak aan trillingen worden blootgesteld, bijvoorbeeld als vrachtwagenbestuurder
• alleen zittend werk doen
• gespannen houding door stress of vermoeidheid
• zwangerschap
• overgewicht
• weinig beweging
• leeftijd
• zwakke rug- en buikspieren
  
  

Lees ook: Wat is de oorzaak van lage rugpijn?

Symptomen

Typische klachten bij gewone of aspecifieke lage rugpijn zijn:

• Een hevige of zeurende pijn onderaan in de rug
• De pijn verergert wanneer je beweegt (wandelt, opstaat uit een stoel, iets moet opheffen...).
• De pijn kan uitstralen in de bil, de dij of één of beide bovenbenen
• Soms stijfheid in de rug bij het opstaan ’s morgens
  
  

Lees ook: Rugpijn tijdens de zwangerschap: dit kan je eraan doen

Hoe lang duurt lage rugpijn?

Gewone lage rugpijn gaat gelukkig bijna altijd vanzelf over. Langzamerhand krijg je minder last en na een tijdje kan je weer zonder pijn bewegen. Bij sommige mensen is de pijn binnen enkele dagen over, soms duurt het een paar weken. Zelden duren de klachten langer dan 6 weken. Maar de kans dat de klachten na verloop van tijd terugkomen, is wel groot. Gemiddeld driekwart van de mensen heeft binnen het jaar opnieuw rugpijn. Bij ongeveer 5% van de mensen blijven de klachten langer dan 6 weken aanslepen. Wanneer ze ook na 12 weken nog niet verdwenen zijn, spreekt men van chronisch lage rugpijn.

Waarom lage rugklachten bij sommige mensen blijven aanslepen, is niet bekend. Mogelijk spelen hierbij, naast lichamelijke factoren, ook psychologische factoren mee, zoals angst voor pijn en bewegen, ongerustheid over de evolutie, ontreddering, schrik voor jobverlies, enz. Chronische lage rugpijn is een venijnig probleem. Er zijn slechts weinig testen en individuele behandelingen waarvan het nut overtuigend bewezen werd.

Lees ook: Wat is de ideale lichaamshouding als je achter je computer zit?

Behandelingen

Bij lage rugklachten worden tal van behandelingen voorgesteld waarbij vaak nauwelijks bewijs bestaat dat ze effectief helpen. Soms zijn ze zelfs contraproductief. Essentieel is dat je zoveel mogelijk blijft bewegen. Een multidisciplinaire aanpak waarbij meerdere technieken worden gebruikt, is meestal effectiever dan een geïsoleerde interventie.

1. Blijf actief. Blijf bewegen en probeer uw dagelijkse bezigheden (werk, huishouden, hobby’s...) zo veel mogelijk voort te zetten, ook al heb je pijn. Bewegen met pijn veroorzaakt geen schade. Doe het wel rustig aan en forceer jezelf niet. Probeer daarbij je rug zoveel mogelijk te sparen. Eventueel moet het werk (tijdelijk) aangepast worden. Onderzoek heeft aangetoond dat niet bewegen of het vermijden van bewegingen de rug meer kwaad doet dan goed. Mensen met rugklachten maken ook meer kans om te evolueren naar chronische ruglijder als ze inactief blijven. Onderzoek heeft bijvoorbeeld uitgewezen dat hoe langer een werknemer niet kan werken omwille van rugpijn, hoe kleiner de kansen worden om het werk te hervatten. Wordt de pijn steeds erger of is de pijn na een aantal dagen nog steeds te hevig om te bewegen, raadpleeg dan wel je huisarts.
2. Geen bedrust. Bij zeer hevige pijn kan in bed liggen de pijn verlichten. Doe dit echter alleen als het niet anders kan en maximaal twee dagen. Blijf niet de hele dag liggen, maar probeer toch af en toe wat te bewegen. Te veel rust verzwakt de spieren en vertraagt het herstel. De beste houding om rugklachten te verlichten is de zg. semi-fowlerhouding: ga op de rug liggen met de onderbenen op een lage stoel of een doos zodat de knieën en de heupen ongeveer 90° gebogen zijn.  
3. Oefentherapie. Gepersonaliseerde oefentherapie onder begeleiding van een ervaren therapeut, waarbij o.m. de rompspieren worden geoefend, kan helpen om actief te blijven en sneller te herstellen. In de acute fase is oefentherapie vaak niet mogelijk, maar zeker bij chronische lage rugpijn, en om een herhaling van de lager rugpijn te voorkomen, wordt oefentherapie ten zeerste aanbevolen. Er bestaan diverse types van oefenprogramma’s: spierversterkende oefeningen, aerobe oefeningen, stabilisatie oefeningen, flexie en extensie oefeningen, McKenzie, enz. Welk type de voorkeur geniet, is niet duidelijk. Belangrijk is vooral dat het programma is aangepast aan je individuele noden en mogelijkheden en dat het voldoende intensief gebeurt. Er is geen bewijs dat oefeningen in water (‘hydrotherapie’) beter zouden zijn dan een gewoon oefenprogramma. 
4. Manuele therapie met o.m. manipulatie (‘kraken’) lijkt op korte termijn een lichte verbetering van de pijn te geven en kan helpen om sneller opnieuw normaal te kunnen bewegen. Kraken dient door een ervaren therapeut te gebeuren omdat het ook risico’s kan inhouden. 
5. Geneesmiddelen kunnen het herstel niet versnellen maar ze helpen wel om te blijven bewegen. Neem de pijnstillers gedurende een aantal dagen en kijk daarna of je geleidelijk aan weer zonder kunt. Gebruik bij voorkeur paracetamol. Gebruik pas als dat niet help niet-steroïdale onstekeningsremmers zoals ibuprofen. Geneesmiddelen die de spieren verslappen, hebben weinig zin, tenzij je arts duidelijk heeft vastgesteld dat bepaalde spieren sterk zijn opgespannen doordat je door de pijn verkeerd beweegt. 
6. Warmte. Veel mensen vinden het prettig de rug warm te houden. Een hete douche, een warmtekompres of kruik kan hierbij helpen. 
7. Massage wordt niet echt aangeraden als behandeling, maar een lichte massage kan wel deugd doen. Wie je ook masseert, maak deze persoon duidelijk dat je pijn hebt en waar. Laat een niet-professionele masseur nooit de ruggengraat zelf behandelen. 
8. Acupunctuur. Over de mogelijke effecten van acupunctuur lopen de meningen sterk uiteen. Sommige studies tonen een gunstig effect aan, in andere is er geen of nauwelijks effect. Baat het niet, het schaadt ook niet. 
9. Gedragstherapie. Bij mensen met chronische lage rugklachten wordt ook cognitieve gedragstherapie aangeraden om pijnbeleving, angst om te bewegen enz. te helpen oplossen.
   
   

Lees ook: Vormen van psychotherapie: wat is cognitieve gedragstherapie?

afgeraden behandelingen

• Spinale tractie in welke vorm dan ook (gemotoriseerd of manueel uitgevoerd, continu of intermitterend, met uiteenlopende trekkrachten en in verschillende uitgangshoudingen).
  
• Het dragen van een korset of lendenriem en andere ondersteuningsvormen
• Diverse vormen van injectietherapie in de rug
• TENS (Transcutaneous electrical nerve stimulation)
• Ultratonentherapie, laserbehandeling of elektrische interferentietherapie
• Radiofrequente facetgewricht-denervatie
• Intradiscale electrothermale therapie of percutane intradiscale radiofrequente thermocoagulatie
• Operatie: gewone lage rugpijn is nooit een reden tot een chirurgische ingreep

Lees ook: Infiltraties bij rugpijn: procedure en bijwerkingen

Tips bij rugpijn

1. Als je naar bed gaat, kun je het beste op je rug liggen met een paar kussens onder je knieën, of op je zij met half opgetrokken benen (‘foetushouding’).
   
2. Als je uit bed komt, ga dan eerst op je zij liggen. Steek je benen over de rand van het bed en druk jezelf met beide armen zijwaarts omhoog. Als je gaat liggen, doe je hetzelfde in omgekeerde volgorde.
3. Als je gaat zitten, neem dan een rechte stoel, liefst met armleuningen zodat je je bij het opstaan gemakkelijk kunt opdrukken. Probeer te zitten met rechte rug en ingetrokken buik. Zet bij het opstaan je handen op de leuningen en schuif naar het puntje van je stoel. Zet één voet vlak onder de stoel en de andere voet wat naar voren. Probeer met gestrekte rug op te staan.
4. Als je iets moet optillen, buig dan eerst door je knieën en til met rechte rug. Houd het voorwerp dat je optilt dicht bij je lichaam (niet met vooruitgestrekte armen tillen).
5. Til niet te veel tegelijk en draag geen zware dingen over grote afstanden, maar maak tussenstops.
6. Voorkom gelijktijdig draaien en buigen van de rug. Als je zit en iets wilt oprapen dat achter jou ligt, sta dan eerst op, draai om en buig door je knieën. Als je uit de auto stapt, zorg dan dat je je lichaam en benen tegelijk een kwartslag draait. Zet je voeten buiten op de grond en zoek met je handen steun voordat je gaat staan.

Lees ook: 10 tips: wat (niet) doen bij rugpijn?

Bronnen:
https://richtlijnen.nhg.org
https://www.uzleuven.be
https://www.healthline.com