Antivirale geneesmiddelen bij een griepepidemie

dossier In Nederland heeft de Gezondheidsraad op 14 februari 2005 een advies uitgebracht over de noodzakelijke maatregelen bij een grieppandemie. In dat advies beveelt de Gezondheidsraad aan om tijdens een dergelijke pandemie iedereen die griepsymptomen heeft binnen de 48 uur te behandelen met antivirale geneesmiddelen.

Wereldwijde griepepidemie onvermijdelijk?

Dat er in de komende jaren een wereldwijde griepepidemie (ook pandemie genoemd) komt, daarover zijn haast alle deskundigen het eens. Alleen weet men niet wanneer die precies zal toeslaan. Een dergelijke pandemie treedt enkele keren per eeuw op. Oorzaak is een volledig 'nieuw', ernstig en zeer besmettelijk griepvirus. Vermits het om een nieuw virus gaat, beschermen de bestaande griepvaccins niet tegen dit virus. De verwachting is dat tijdens een pandemie 30% tot 50% van de bevolking griep zal krijgen.
Gemiddeld ontstaat iedere dertig à veertig jaar een grieppandemie. In de vorige eeuw zijn drie grieppandemieën geweest: 1818–1919 ('Spaanse Griep'), 1957–1958 en 1969–1969. De Spaanse griep van 1918 eiste meer slachtoffers (20-40 miljoen) dan de eerste wereldoorlog (8 miljoen).

Noodplan

In alle Europese landen, ook in België, heeft de overheid een draaiboek uitgewerkt om adequaat te kunnen reageren op een dergelijke pandemie. Deze draaiboeken bevatten maatregelen om: - Verspreiding van de ziekte tegen te gaan (o.m. het sluiten van scholen, het verbieden van massa-manifestaties, enz.) - zieken te behandelen - Instandhouden van vitale functies en organisaties Over de precieze inhoud van de noodplannen in België is weinig bekend. Wel heeft de regering een strategische voorraad antivirale geneesmiddelen aangekocht om specifieke doelgroepen onmiddellijk te kunnen behandelen. De teksten van de Nederlandse draaiboeken zijn te vinden op de website van de Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding (www.infectieziekten.info).

Preventieve maatregelen :

Wanneer een grieppandemie ontstaat, zijn er drie preventieve maatregelen mogelijk:
• Specifieke groepen van de bevolking tegen griep vaccineren (als er tijdig een vaccin beschikbaar zou zijn);
• De risicogroepen voor griep vaccineren tegen pneumokokkeninfecties (één van de mogelijke ernstige complicaties van griep);
• Iedere zieke binnen 48 uur na aanvang van de symptomen de nieuwste soort antivirale middelen (neuraminidase-remmers) voorschrijven. 

• Griepvaccinatie voorkomt meeste gezondheidsschade, vaccin echter waarschijnlijk afwezig

Als tijdens een pandemie 30% van de bevolking griep krijgt en er geen preventieve maatregelen genomen worden, vinden 10.186 ziekenhuisopnames plaats en sterven 4.040 personen. Hiervan kunnen in het meest gunstige geval 62 van de 100 ziekenhuisopnames en 57 van de 100 sterfgevallen worden voorkómen. Hiervoor is griepvaccinatie van de gehele bevolking noodzakelijk. Wanneer ongeveer een kwart van de bevolking (met name de risicogroepen) wordt gevaccineerd wordt 61% van de ziekenopnames en 56% van de sterfgevallen voorkómen. Het geringe verschil met vaccinatie van de gehele bevolking is te verklaren doordat influenza met name in de risicogroepen tot ziekenhuisopname en/of sterfte zal leiden. Gedurende een influenzapandemie is het echter niet waarschijnlijk dat een influenza vaccin tijdig beschikbaar komt.

Lees ook: Griepvaccinatie: aanbevelingen door de gezondheidsraad

• Pneumokokkenvaccinatie

Pneumokokkenvaccinatie van de risicogroepen voor influenza kan 31% van de ziekenhuisopnames en 3,4% van de sterfgevallen voorkómen. Het aantal te voorkómen sterfgevallen is relatief laag omdat pneumokokkenvaccinatie met name pneumonieën voorkomt en pneumonieën vaak niet tot sterfte leiden maar wel tot ziekenhuisopnames.

Lees ook: De pneumokok: een gevreesde bacterie

• Therapeutisch inzetten van antivirale middelen: het beste alternatief?

Behandeling met antivirale middelen zoals Tamiflu verkort de ziekteduur met één à twee dagen. Verder hebben patiënten een kleinere kans op longontsteking en hebben zij minder antibiotica nodig. Een ander belangrijk effect is dat patiënten die met antivirale middelen behandeld worden minder besmettelijk zijn.
Wanneer wordt aangenomen dat de nieuwste soort antivirale middelen (neuraminidase-remmers) 50% van de ziekenhuisopnames en sterfte voorkomt, lijkt deze strategie het beste alternatief. In dit scenario is echter wel enige logistiek vereist omdat elke patiënt binnen 48 uur na de eerste symptomen gestart moet zijn met inname van de antivirale middelen.

Lees ook: Haal griepgeneesmiddel in huis

Advies Nederlandse Gezondheidsraad - Gebruik van antivirale middelen bij een grieppandemie

Het beste middel om mensen tegen besmetting te beschermen is vaccinatie, maar het maken van vaccins tegen nieuwe griepvirussen duurt geruime tijd. Zolang een vaccin ontbreekt, zijn bij een grieppandemie dan ook andere maatregelen nodig. 

Lees ook: Antivirale middelen bij griep, spaarzaam te gebruiken