Microplastics in vis: moeten we ons zorgen maken?

• De menselijke blootstelling aan microplastics door het eten van vis is waarschijnlijk verwaarloosbaar. Dit komt omdat de microplastics worden aangetroffen in de kieuwen, lever en darmen van de vinvis, organen die doorgaans niet worden gegeten. Het is dus belangrijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen gegutte vis enerzijds en schaal-en schelpdieren anderzijds. Die eerste categorie zal een stuk minder microplastics bevatten omdat de ingewanden zijn verwijderd en daarin ligt de grootste hoeveelheid plastic opgeslagen.
• Het eten van schaal- en schelpdieren is een belangrijker route voor menselijke blootstelling, omdat tweekleppige dieren worden gegeten zonder dat het maag-darmkanaal wordt verwijderd. Dat betekent niet dat we schaal- en schelpdieren moeten vermijden. Er wordt verwacht dat deze blootstelling zeer laag zal zijn. Zo schatte de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) dat het consumeren van 225 gram mosselen met de hoogste gerapporteerde hoeveelheid microplastics zou resulteren in een blootstelling van ongeveer 7 microgram plastic. Ook uit een rapport van de Voedsel-en Landbouworganisatie van de VN blijkt dat de hoeveelheid microplastics die we binnenkrijgen verwaarloosbaar klein is, zelfs als we veel oesters of mossels zouden eten.
• Meer dan 90% van de microplastics die we binnenkrijgen via schaal- en schelpdieren wordt uit het lichaam verwijdert via de fecaliën. Alleen de kleinste deeltjes (< 150 µm) kunnen doorheen de darmwand migreren. De absorptie van intacte plastic deeltjes uit de darmen is dus waarschijnlijk zeer beperkt (=0,3%) maar niet onbestaande. Waar men tot een paar jaar geleden dacht dat de opname laag was en, indien de deeltjes in ons lichaam terechtkomen, de effecten op de gezondheid minimaal zouden zijn, is er twijfel binnen de wetenschappelijke wereld. Er is aangetoond dat deze microplastics, hoewel ze chemisch inert zijn, fungeren als kleine ‘biosponzen’ voor schadelijke chemicaliën die in het milieu worden aangetroffen, waardoor de aard van een plastic deeltje verandert van chemisch onschadelijk in potentieel giftig. Men geloofde dat microdeeltjes eenvoudigweg door het maagdarmkanaal van dieren en mensen zouden gaan zonder biologisch effect. Studies hebben echter aangetoond dat ze soms worden opgenomen en verspreid door de bloedsomloop en het lymfestelsel en kunnen worden opgeslagen in de vetweefsels van verschillende organismen. Het resultaat van de opname ervan toonde potentiële carcinogene effecten (darmkanker, borstkanker, longkanker), leverdisfunctie en hormoonontregeling.

Maar er is discussie over de gevaren ervan voor de modale mens die maar af en toe vis en schaal- en schelpdieren eet. Het is onwaarschijnlijk dat plasticvervuiling van de voedselketen zal leiden tot onmiddellijke gezondheidsrisico's voor consumenten. De Amerikaanse ‘National Institutes of Health’ stellen, op basis van de bestudeerde literatuur, dat dit probleem nog steeds niet voldoende is onderzocht en dat er meer aandacht moet worden aan besteed om de gezondheid van de bevolking te vrijwaren. En in een persbericht stelt de ‘American Chemical Society’ dat het nog steeds onduidelijk is wat de gevolgen van microplastics voor het milieu en de gezondheid kunnen zijn, vooral op lange termijn. Professor Mark Taylor van de Macquarie Universiteit in Sydney zei vorig jaar tegen The Guardian: “Niemand weet het echt”. En hij benadrukte: “Afwezigheid van bewijs is geen bewijs van afwezigheid”. Er wordt daarom internationaal aan wetgeving gewerkt om het gebruik van microplastics (en nanopartikels) aan banden te leggen. Ook de Europese Unie is bezig met het bestuderen van dit probleem en werkt aan regulering.

"In afwachting van meer studies en wetgevingen ter zake is het verstandig om te matigen, ook in de consumptie van vis, schaal- en schelpdieren. Maar een wekelijkse consumptie van 2 porties vis en af en toe eens schaal- en schelpdieren zal geen direct gevaar voor de gezondheid opleveren. Vergeten we niet dat deze producten ook heel belangrijke gezondheidsvoordelen bieden,” aldus nog De Maerteleire.