Additieven en ADHD

dossier Hyperkinetische kinderen of kinderen met "Attention Deficit Hyperactivity Disorder" (ADHD) vertonen een erg impulsief en vaak storend gedrag. Ze kunnen zich niet goed concentreren, en hebben veel moeite om wat langere tijd met één spel of taak bezig te zijn. Ze hebben moeite om zich aan sociale leefregels te houden, en zijn daardoor dikwijls vervelend voor de omgeving en leeftijdgenoten. Vaak, maar niet steeds, is bijzonder onderwijs aangewezen wegens geassocieerde leerstoornissen. In de meeste gevallen is de oorzaak van de aandoening onbekend en kan geen hersenletsel aangetoond worden. Hyperkinetisch gedrag komt veel vaker bij jongens dan bij meisjes voor.

Het omgaan met deze kinderen en hun opvoeding betekent voor ouders en leerkrachten een hele uitdaging.

Twintig jaar geleden beschreef een Amerikaanse arts, Dr. Feingold, de effecten van een dieet zonder kunstmatige kleurstoffen, kunstmatige smaakstoffen of natuurlijk voorkomende salicylaten. Hij beweerde dat het hyperkinetisch gedrag bij 70 pct van de kinderen die met dit dieet behandeld werden, verbeterde. Er is veel kritiek op deze studie gekomen, omdat het onderzoek niet blind gebeurde. Ouders, onderzoekers en kind wisten wanneer het dieet gevolgd werd en wanneer niet. Zodoende kon in de conclusie geen rekening gehouden worden met het placebo-effect van een dieet, dat erg krachtig kan zijn. Andere kritiek is het feit dat Dr. Feingold geen controlegroep onderzocht en dat de mate van hyperactiviteit niet op een objectieve manier werd vastgesteld.

Sindsdien zijn er verschillende studies verricht, dubbel-blind (waarbij noch onderzoeker noch ouders en kind, wisten wanneer additieven ingenomen werden en wanneer niet), cross-over (een observatieperiode mét additieven en een periode zonder additieven, in een willekeurige volgorde voor elk kind). Bij deze studies werd het gedrag gemeten met daarvoor ontwikkelde tests, die zo goed mogelijk gestandardiseerd zijn.

Toch is het momenteel onmogelijk een eensluidende conclusie te geven over de rol van voedingsadditieven bij het ontstaan van hyperkinetisch gedrag. Verwonderlijk is dit niet, gezien gedrag complex is en door heel wat andere faktoren mee bepaald wordt. Het is heel moeilijk om de mogelijke invloed van voeding van deze andere faktoren zoals de gezinssituatie, het temperament van het kind, de leefomstandigheden,... te scheiden.

Wat uit de resultaten van de studies over de invloed van additieven op het gedrag van hyperkinetische kinderen wel besloten kan worden, wordt hieronder samengevat.

Het succes dat Dr. Feingold beschreef is zeker fel overdreven en kon in geen enkele blinde studie nagebootst worden. Toch zijn er inderdaad hyperkinetische kinderen wiens gedrag duidelijk verbetert wanneer additieven uit de voeding weggelaten worden/ en bij wie dit effect ook dosisgebonden is (hoe meer kleurstof in de voeding, hoe ernstiger het hyperkinetisch gedrag). Bij de meerderheid van de hyperkinetische kinderen is er echter géén effekt op het gedrag aantoonbaar, wanneer een dieet zonder additieven gevolgd wordt.

Tartrazine (E 102) is de kleurstof die het meest frequent een provocerende invloed heeft voor storend gedrag.

De hyperkinetische kinderen die op additieven reageren, zijn in de meeste gevallen ook atopisch. Dit betekent dat ze erfelijke aanleg bezitten om allergisch te reageren, en vaak ook astma, eczeem of hooikoorts hebben.

Bij kinderen die geen gedragsstoornissen vertonen, kan geen effekt van additieven op het gedrag aangetoond worden. Dit dieet is dus in elk geval zinloos bij normale kinderen.

Een dieet zonder kleurstoffen of additieven is niet eenvoudig samen te stellen. De hulp van een bekwame diëtist(e) is nodig. Het volgen van zo'n dieet kan sociaal isolerend zijn. Zelden zal het volgen van een dieet het hele gedragsprobleem oplossen. Het is dus niet aangewezen om dit dieet op eigen houtje te proberen, zonder dat het nut ervan duidelijk vastgelegd werd door middel van blinde provocatietesten en zonder gelijktijdig deskundig advies betreffende diagnose en aanpak van een hyperkinetisch kind.

Als conclusie kan gesteld worden dat bij de behandeling van hyperkinetische kinderen een consequente aanpak van ouders en opvoeder, waarbij voor het kind duidelijke grenzen gesteld worden, belangrijker is dan voedingswijzigingen. Indien ouders of verzorgers herhaaldelijk opmerken dat het gedrag verslecht na inname van bijvoorbeeld bepaalde snoep, kan het de moeite lonen een dieet zonder additieven uit te proberen, gevolgd door blinde provocatietesten. Hiervoor is deskundige begeleiding gewenst.

Meer informatie over hyperkinetische kinderen vindt U in het boekje "Zit stil" van Prof. Dr. Theo Compernolle, uitgegeven op initiatief van de gelijknamige ouder-zelfhulpgroep