Maagontsteking of gastritis: irritatie van het maagslijmvlies

dossier

Gastritis is ontsteking aan het maagslijmvlies, ten gevolge van een acute of langdurige, chronische irritatie van het slijmvlies. Het is een veelvoorkomende aandoening: meer dan de helft van alle mensen boven vijftig jaar zou gastritis hebben, maar niet altijd gaat dit gepaard met symptomen.

Gastritis kan plots beginnen (acute gastritis), maar is vaker het gevolg van jarenlange irritatie van het maagslijmvlies (chronische gastritis). Mensen met chronische gastritis hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van maagkanker.

Lees ook: Wat zijn mogelijke oorzaken van kanker?

Oorzaken

Acute gastritis

Een acute maagontsteking kan optreden als het maagslijmvlies plots beschadigd raakt. Dat kan verschillende oorzaken hebben.

• Het drinken of slikken van een sterk irriterende stof zoals een grote hoeveelheid alcohol (vooral sterke drank), grote hoeveelheden aspirine of non-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s), of heel pikant eten.
• Inname van een bijtend product (bv. het drinken van een schoonmaakmiddel).
• Blootstelling aan een hoge stralingsdosis, bijvoorbeeld tijdens radiotherapie.
• Een voedselvergiftiging.
• Na een ernstige ziekte, zoals bloedvergiftiging.
• Uitgebreide brandwonden of verwondingen die gepaard gaan met hevige bloedingen.
• Bij jonge kinderen is meestal een virus verantwoordelijk, zoals bv. het rotavirus. Meestal gaat het dan om een gastro-enteritis (in de volksmond beter bekend als buikgriep) waarbij ook de darmen ontstoken zijn. Dit komt ook bij volwassenen voor. Meestal gaat dit gepaard met koorts, krampen, diarree, enz.
  
  

Lees ook: Buikgriep: symptomen, behandeling en preventie

Chronische gastritis

Chronische gastritis is het gevolg van een langdurige irritatie van het maagslijmvlies.

• Een veel voorkomende oorzaak is een bacteriële infectie met Helicobacter pylori. De bacterie beschadigt de slijmlaag die de maagwand moet beschermen tegen maagzuur.
• De ziekte van Crohn, een ziekte die overal in het spijsverteringskanaal ontstekingen kan veroorzaken.
• Langdurig en overmatig alcoholgebruik, zeker in combinatie met roken.
• Langdurig gebruik van aspirine of van niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID’s).
• Een virus- of schimmelinfectie: vooral bij mensen met een langdurige ziekte of een verminderd afweersysteem.
  
  

Lees ook: Buikpijn bij kinderen: een fysieke of psychische oorzaak?

Atrofische gastritis is een bijzondere vorm van gastritis die wordt veroorzaakt door een abnormale reactie van het immuunsysteem, waarbij het lichaam antistoffen maakt die het maagslijmvlies aantasten. Het is een aandoening die doorgaans oudere mensen treft, maar ook voorkomt bij mensen bij wie een deel van de maag is weggenomen. Atrofische gastritis is gewoonlijk pijnloos, de enige klachten kunnen te maken hebben met bloedarmoede (pernicieuze anemie) doordat de opname van vitamine B 12 uit voedsel verstoord wordt. Atrofische gastritis is ongeneeslijk. De meeste mensen met deze aandoening hebben aanvullende injecties met vitamine B12 nodig. Mensen met atrofische gastritis moeten elk jaar een endoscopisch controleonderzoek laten uitvoeren vanwege de verhoogde kans op kanker.

Ook eosinofiele gastritis is een bijzondere vorm van gastritis die het gevolg kan zijn van een allergische reactie op een spoelworminfectie. Bij dit type gastritis migreren eosinofielen (een soort witte bloedcel) naar de maagwand.

De ziekte van Ménétrier ten slotte is een vorm van gastritis waarvan de oorzaak onbekend is. Hierbij ontstaan in de maagwand dikke, plooien, vergrote klieren en met vloeistof gevulde cysten. Bij ongeveer 10% van de mensen met de ziekte van Ménétrier ontstaat maagkanker.

Lees ook: Maag-darmbloeding: symptomen, oorzaak en behandeling

Symptomen

Chronische gastritis veroorzaakt vaak geen symptomen, maar de aandoening kan op termijn schade aan het maagslijmvlies veroorzaken, waarna symptomen optreden die gelijk zijn aan die van acute gastritis. Symptomen van acute gastritis treden plotseling op en zijn ernstiger.

Typische klachten zijn:

• een ongemakkelijk en vol gevoel en/of pijn in de maagstreek, vooral na het eten, soms ook bij een lege maag;
  
• misselijkheid en overgeven;
  
• verlies van eetlust
  
• soms gewichtsverlies
  

Maagbloeding

De ontsteking kan als complicatie een maagbloeding veroorzaken. Dit verloopt vaak onopgemerkt, tot men aan bloedarmoede (anemie) blijkt te lijden. Als de bloeding ernstig is, kan je bloed braken of een zwarte, teerachtige ontlasting hebben.

Maagzweer

Herhaalde ontstekingen kunnen leiden tot een maagzweer.

Onderzoeken

Bij vermoeden van een besmetting met de bacterie Helicobacter pylori, kan de arts een adem-, bloed- en/of fecestest uitvoeren. Waarschijnlijk zal ook een endoscopie worden uitgevoerd om de maag verder te onderzoeken. Hierbij wordt een smal buisje waarop een camera is gemonteerd tot in de maag gebracht. Eventueel kan tegelijk ook een stukje van het slijmvlies worden weggenomen (biopsie) om het te onderzoeken op de aanwezigheid van bepaalde microben of tumoren.

Lees ook: Maagzweer: oorzaken, symptomen en behandeling

Behandeling

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de klachten.

Algemene maatregelen

• Eetgewoonten: aanpassing van de eet- en drinkgewoonten kan nuttig zijn: eet niet te vet en niet te veel tegelijk, vermijd pikante gerechten, matig het alcoholgebruik, zorg voor voldoende ijzer in de voeding (wegens gevaar op bloedingen).
• Stoppen met roken.
• Vermijden van aspirine en andere ontstekingsremmers. Gecoate aspirinetabletten veroorzaken minder problemen. Wanneer je niet kan stoppen met ontstekingsremmers (bv. bij reuma), dan worden ze gecombineerd met maagzuurremmers (H2-receptorantagonisten) of het middel misoprostol. Dit medicijn beschermt het maagslijmvlies tegen de schadelijke inwerking van non-steroïdale ontstekingsremmers.
  

Geneesmiddelen

• De klachten van een lichte gastritis kan je bestrijden met vrij verkrijgbare antacida die het maagzuur neutraliseren.
• Wanneer de klachten ernstiger zijn, of bij onvoldoende effect van het antacidum, kan voor korte tijd (2 weken) een H2-receptorantagonist worden voorgeschreven. Die remt de productie van maagzuur af.
• Het gebruik van protonpompremmers wordt niet aangeraden, tenzij bij vermoeden van een maagzweer of bij refluxklachten (opgeven van maagzuur).
• In geval van bloedarmoede (zoals bij Atrofische gastritis) kunnen injecties met vitamine B12 nodig zijn.
• Wanneer de gastritis veroorzaakt wordt door de bacterie Helicobacter pylori, zal een antibioticakuur worden voorgeschreven, in combinatie met maagzuurremmende medicijnen (protonpompremmers, PPI’s). Deze behandeling heeft niet altijd succes en moet vaak enkele keren herhaald worden.
• Bij patiënten met zware bloedingen als gevolg van acute gastritis is meestal een dringende opname in het ziekenhuis vereist.
  
  

Lees ook: Kan aspirine kanker voorkomen?