Lui oog (Amblyopie): 'In de praktijk vaak een gebrekkige behandeling'

In dit artikel

Wat is een lui oog?
Oorzaken van een lui oog
Diagnose lui oog
Behandeling lui oog
Lui oog bij volwassenen

dossier "De oplossingen voor scheelzien en lui oog zijn grotendeels voorhanden maar worden in de praktijk in het merendeel van de gevallen niet of gebrekkig toegepast", vertelt Michael Lievens (33). Michael begon scheel te zien toen hij drie jaar was. Het was de start van een lange zoektocht naar geschikte hulp en een behandeling die beterschap bood, maar tevergeefs. Als oprichter van de vzw www.scheelzien.org is Michael vastberaden om mensen met strabisme (scheelzien) of amblyopie (lui oog) wél de juiste begeleiding te bezorgen die destijds ontbrak. Voor ons zet hij de belangrijkste informatie over amblyopie op een rij.

Wat is een lui oog?

Een ‘lui’ oog (in medisch jargon amblyopie) wordt klassiek gedefinieerd als een lage gezichtsscherpte in één van de twee ogen die niet verholpen kan worden met een bril of lenzen. In het geval van lui oog zijn de ogen perfect gezond, maar hebben de hersenen op jonge leeftijd niet goed geleerd om de visuele informatiestroom die het oog toelevert te verwerken. Daarom wordt lui oog soms ook wel hersenblindheid genoemd, hetgeen eigenlijk een veel gepastere benaming is.

Omdat lui oog een neurovisuele aandoening is, is het belangrijk om te begrijpen dat naast gezichtsscherpte ook andere visuele functies en vaardigheden zijn aangetast zoals het dieptezicht (stereozicht), bewegingswaarneming, oogsamenwerking, oog-hand-lichaamscoördinatie en de vlotheid waarmee visueel aangestuurde bewegingen worden uitgevoerd.

De oorzaak van lui oog is visuele deprivatie op jonge leeftijd. Voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld ongecorrigeerde cataract of het niet op tijd krijgen van een bril voor verziendheid. Lui oog is de meerderheid van de gevallen te voorkomen met vroegtijdige screening.

De neurovisuele aandoening komt momenteel voor bij 4 à 6 procent van de bevolking.

Lees ook: Refractieve chirurgie: ooglaser en inplantlenzen

Oorzaken van een lui oog

Alles wat het zicht aan één oog belemmert op jonge leeftijd en de hersenen visueel depriveert kan een lui oog veroorzaken. In vele gevallen is lui oog te voorkomen en is vroegtijdige screening voor amblyopie-veroorzakende factoren zeer belangrijk. Hieronder de belangrijkste amblyopie-veroorzakende factoren:

Als het te moeilijk is de ogen scherp te stellen of als er een groot verschil is tussen beide ogen (anisometropie), zullen de hersenen vaak focussen op het beeld van één van de twee ogen en raken de visuele zenuwbanen van het andere oog onderontwikkeld. Ongecorrigeerde sterkteafwijkingen (verziendheid, bijziendheid of andere krommingsfouten van het hoornvlies of de lens) kunnen dus een lui oog veroorzaken. In de meeste gevallen zijn die sterkteafwijkingen gemakkelijk vroegtijdig te behandelen met een babybril en kan lui oog worden voorkomen. Daarom is het bijzonder belangrijk om kinderen heel jong te laten screenen voor zulke afwijkingen. Kind & Gezin screent de ogen van jonge kinderen voor die risicofactoren op de leeftijd van 1 en 2 jaar. In geval van twijfel is het mogelijk je kind nog vroeger te laten screenen door de oogarts met een refractometer.
Strabisme of scheelzien: Lui oog en scheelzien komen vaak samen voor. Lui oog kan een afwijking van de oogstand veroorzaken maar een afwijking van de oogstand kan ook lui oog veroorzaken. Als één oog begint af te wijken, leidt dit tot storend dubbel zicht. Om hiermee om te gaan leren de hersenen van jonge kinderen om één van de twee ogen te negeren of te onderdrukken. De visuele informatiestroom van één oog wordt dan niet meer of minder goed verwerkt door de hersenen en veroorzaakt lui oog. Prematuur geboren baby’s hebben een hoger risico voor het ontwikkelen van zowel afwijkingen van de brekingssterkte en scheelzien, en dus ook lui oog. Een vroegtijdige visuele evaluatie en opvolging is dus aangewezen.
Oogziekten zoals bv. aangeboren cataract (lensvertroebeling) aan één oog, kunnen gedurende de eerste visueel cruciale dagen, weken en maanden de hersenen ontberen van goede, scherpe visuele input. Dit zal de visuele ontwikkeling van de hersenen belemmeren en lui oog veroorzaken. Daarom is het zo snel mogelijk operatief verwijderen van het cataract cruciaal. Ook andere oogziekten of oogschade die de hersenen visueel kunnen depriveren moeten zo snel mogelijk en zo goed mogelijk behandeld worden.

Diagnose lui oog

Sinds 2013 voert Kind en Gezin een oogtest uit waarmee de meeste factoren die aanleiding geven tot de ontwikkeling van een lui oog en enkele ernstige oogafwijkingen worden opgespoord. De oogtest wordt door de verpleegkundige uitgevoerd tijdens het consult van 12 en 30 maanden. Het kind kan op de schoot van de ouder zitten en het toestel trekt met een gezichtje, lichtjes en geluidjes de aandacht van het kind. Het toestel geeft meteen aan of er al dan niet risicofactoren voor amblyopie aanwezig zijn. Als dit het geval is, wordt het kind doorgestuurd naar de oogarts voor verder onderzoek. De oogarts kan dan indien nodig een gepaste bril of bijkomende behandeling voorschrijven.

Lees ook: Kind en Gezin: Oogscreening via app

Het vroegtijdig vaststellen van amblyopie-veroorzakende factoren is erg belangrijk want om en bij de helft van de gevallen van amblyopie kunnen op die manier worden voorkomen. Vaak is het geven van een babybril een eenvoudige manier om amblyopie te voorkomen. De rest van de gevallen kan vroegtijdig behandeld worden. Hoe vroeger de evolutie van de visuele ontwikkeling wordt opgevolgd en gecorrigeerd, hoe beter. Vroeger, voor de screenings van Kind&Gezin de standaard werden, werd amblyopie vaak pas tijdens routine schoolonderzoeken van het CLB vastgesteld of wanneer duidelijk uit het gedrag van de kinderen bleek dat ze gebrekkig zagen. Dan is het vaak al knap lastiger en duurt de behandeling een stuk langer.

Behandeling lui oog

Het hoofddoel van de behandeling van lui oog is het herstellen van goede fusie van beide oogbeelden, vlotte oogsamenwerking en robuust stereozicht of dieptezicht. Als die doelstellingen bereikt worden en beide ogen dus actief meekijken, zullen de hersenen de hersencircuits voor beide ogen goed blijven gebruiken. Dat het luie oog dan ook terug scherp ziet is daar een positief neveneffect van.

Een eerste stap in het behandelen van lui oog is uiteraard het toedienen van een gepaste bril. Dit kan zowel een preventieve als behandelende maatregel zijn. Met die bril worden de hersenen voorzien van goede, scherpe visuele input. Als de amblyopie al zodanig ver gevorderd is dat de hersenen niet spontaan die goede visuele input in zich opnemen, is meer behandeling vereist.

Oog afplakken?
De bekendste behandelingstechniek voor lui oog is het afplakken van het goed ziende oog om de hersenen te dwingen de informatie van het ‘slechte’, ‘luie’ oog te gebruiken. Op die manier worden de onderontwikkelde visuele zenuwbanen van dat oog ontwikkeld. Hoewel deze behandeling nuttig kan zijn tot op zekere hoogte en vaak de gezichtsscherpte van het lui oog ten goede komt, wordt de ontwikkeling van oogsamenwerking niet gestimuleerd. Zo gebeurt het vaak dat na de afplaktherapie de visuele gewoonten niet veranderd zijn en het luie oog terug ‘lui’ wordt. Zelfs de verbeteringen van de gezichtsscherpte zouden dan verloren kunnen gaan. Tijdens het afplakken kunnen de ogen per definitie niet samenwerken en wordt de kern van het probleem niet aangepakt.

Om lui oog volledig op te lossen en de visuele hersenontwikkeling te normaliseren, zal dus meestal een bredere behandeling nodig zijn. Afhankelijk van de leeftijd kan men spreken van het visueel stimuleren (voor heel jonge kinderen) of het visueel trainen van de hersenen. Visuele therapie of visuele training is het visuele equivalent van logopedie of kinesitherapie. Tijdens visuele therapie worden naast afplakken ook oefeningen voorgeschreven die de oogsamenwerking, de fusie en het dieptezicht actief stimuleren en herstellen. Een combinatie van een bril, afplakken en visuele therapie heeft de hoogste kans op slagen. Het herstellen van het binoculaire zien is o.a. belangrijk voor lees-en leervaardigheid, motorische vaardigheden, mobiliteit, (latere) beroepsmogelijkheden en mentaal welzijn.

Lees ook: Wat is glaucoom en kan je het voorkomen?

Lui oog bij volwassenen

Lui oog of amblyopie is het best behandelbaar op jonge leeftijd maar uit o.a. het boek ‘Diepte Leren Zien’ door neurowetenschapper Susan Barry blijkt dat de hersenen levenslang plastisch blijven en dat amblyopie levenslang behandelbaar blijft. Het is wel zo dat behandeling op latere leeftijd meer motivatie, toewijding en inspanning vergt van de patiënt. Dit is vergelijkbaar met het verloop van andere leerprocessen op latere leeftijd zoals het leren van een nieuwe taal of een andere vaardigheid.

Bronnen:
www.scheelzien.org
www.mmc.nl
www.lumc.nl

auteur: Sofie Van Rossom, gezondheidsjournalist

Laatst bijgewerkt: maart 2023

Delen Whatsapp Tweet Mail