Posttraumatische stressstoornis: wat is PTSS en wat kan je ertegen doen?

dossier Veel mensen krijgen te maken met kortdurende posttraumatische stressklachten als ze tijdens hun leven een schokkende gebeurtenis ervaren. Ze voelen zich machteloos, kwetsbaar en doodsbang, of voelen en denken net helemaal niets, omdat ze enkel en alleen bezig zijn met overleven. Achteraf komt dan de schok: de angst, machteloosheid, ontreddering en woede. Sommigen beginnen te trillen en te huilen, anderen staren stil voor zich uit met niets dat tot ze door dringt. Dit zijn allemaal normale gevoelens en reacties, die verdwijnen na een paar weken. Maar niet bij iedereen. 

Lees ook: Posttraumatische Stress-Stoornis (PTSS) bij zwangerschap en bevalling

Symptomen

• Je herbeleeft de traumatische gebeurtenis en ziet, ruikt, hoort, proeft en voelt alles weer zoals toen het gebeurde.
• Je slaapt onrustig en hebt nachtmerries.
• Flashbacks: Herinneringen aan de gebeurtenis komen steeds weer terug.
• Wanneer je aan het voorval denkt, begint je hart te kloppen. Je trilt, transpireert en kan slecht ademhalen. Je voelt je verlamd door angst.
• Je vermijdt al wat je aan de traumatische gebeurtenis herinnert, om je tegen de heftige emoties te beschermen. Je kan er ook niet over praten en probeert de herinnering te verdringen.
• Soms voel je niets meer en doe je alles op de automatische piloot. Je sluit je af en vlucht voor wat er is gebeurd bijvoorbeeld door veel te werken of veel alcohol te drinken.
• Je gedrag en je gevoelens zijn gespannen. Soms huil je plotseling. Je bent somber en vindt niets leuk. Je voelt je schuldig en minderwaardig. Je kunt je slecht concentreren.

Lees ook: Wat kan je doen bij een postnatale depressie?

Kortdurende vs complexe PTSS

• De gebeurtenis: Welke soort gebeurtenis was het? Hoe erg was het en hoe lang duurde het? Hoe machteloos en bang voelde jij je? Heb je het alleen meegemaakt of waren er veel mensen bij betrokken? Heb je het één keer meegemaakt of is het vaker voorgekomen? Het blijkt dat gebeurtenissen die jij in je eentje meemaakt, die lang duren of steeds opnieuw voorkomen moeilijker te verwerken zijn.
• De opvang: Hoe beter die is, hoe beter je de schokkende gebeurtenis kan verwerken. Dus het is goed als mensen in je omgeving je veel steunen en je altijd bij een vertrouwenspersoon terecht kan. Als ze jou maar genoeg tijd geven om erover te vertellen en jou het gevoel geven dat ze je begrijpen.
• De persoonlijkheid: Kan je goed over je gevoelens praten? Heb je een optimistische instelling? Kan je gemakkelijk steun accepteren? Kan je accepteren dat je je na een schokkende ervaring een paar weken somber en angstig voelt? Dan loop je minder kans op PTSS dan mensen die dat niet kunnen.
• Hoe je op de gebeurtenis terugkijkt: ‘Positieve’ gedachten maken de verwerking van de gebeurtenis gemakkelijker: sommigen bedenken dat ze in vergelijking met anderen nog geluk hebben gehad of zien hun leven nu zelfs als bijzonder waardevol. Moeilijker wordt de verwerking als je bijvoorbeeld denkt dat je altijd pech hebt.
  
  

Lees ook: Acute stressstoornis na trauma: symptomen en behandeling

Behandeling

• Psychotherapie: Tijdens psychotherapie praat je veel over de schokkende gebeurtenis waardoor de bijbehorende emoties slijten en het meegemaakte langzamerhand een gewone plek in jouw leven krijgt. Psychotherapie is individueel mogelijk, met jouw eventuele partner of in een groep. Volgens MIND heeft tachtig procent van de mensen na een psychotherapie minder klachten.

• EMDR: EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het doel van deze therapie is dat de kracht en de emotionele lading van jouw enge herinnering afnemen.

• Medicijnen: Antidepressiva helpen gevoelens van somberheid en ontreddering te verminderen. Het kan wel even duren vooraleer ze effect hebben, maar je kan de tijd eventueel overbruggen met kalmerende middelen of slaapmiddelen die de angstgevoelens, slapeloosheid, spanning en onrust onmiddellijk aanpakken. Let op: Deze medicijnen moeten door een arts worden voorgeschreven en zijn geen alternatief voor een behandeling.
  
  

Lees ook: Hoeveel betaalt uw ziekenfonds terug voor psychotherapie en psychologische begeleiding?

Wat je zelf kan doen

• Tijd nemen en rusten. Beetje bij beetje terugkijken op wat er is gebeurd. Erover praten met iemand die men vertrouwt en/of met lotgenoten. Opschrijven wat men zich herinnert, wat men hoorde, voelde en dacht.
• Om weer normaal te kunnen functioneren kan het ook helpen om met anderen over hun leven te gaan praten.
• Stuk voor stuk de dagelijkse bezigheden weer opnemen.
• Bij slaapproblemen de dag vast indelen en zich eraan houden.
• Gezond eten en dingen doen die men leuk vindt.

Lees ook: Wat doet stress met je lichaam op korte en lange termijn?

Lees ook: Brainspotting-therapie: emoties, trauma's en pijn verwerken door oogbewegingen

Tips voor familie en vrienden

• Vaak duurt het maanden voordat een schokkende gebeurtenis verwerkt is. Dus blijf intussen  luisteren naar het verhaal en vraag wat je ernaast nog kan doen om hem of haar te steunen. Maar niet ongevraagd zorg uit handen nemen.
• Eventuele schuldgevoelens serieus nemen. Bijvoorbeeld vragen: “Wat had jij anders kunnen doen?” Zo krijgt hij of zij meer vat op de gebeurtenis.
• Geen grapjes maken over wat er is gebeurd en niet zeggen: “Probeer het gauw te vergeten!”
• Jezelf niet uit het oog verliezen: Steun zoeken als het zelf te zwaar wordt.
  
  
  

Lees ook: Wat kun je doen voor iemand met een depressie?