Ziekte van Lyme: hoe ernstig is een besmetting?

dossier

De ziekte van Lyme is een infectie die wordt veroorzaakt door de Borrelia-bacterie. Teken kunnen die bacterie dragen en via een tekenbeet mensen met de ziekte besmetten. Symptomen kunnen uitgesproken zijn, zoals een groter wordende rode, ronde huidvlek, maar ook uitblijven. Nochtans is ingrijpen belangrijk, want onbehandeld leidt de ziekte tot ernstige gezondheidsproblemen.

Lees ook: Welke ziektes kan je krijgen door een tekenbeet?

Wat zijn teken?

De teek is een zogenaamde geleedpotige, en behoort tot de mijten. Er bestaan twee verschillende families van teken: de harde of schildteken (Ixodidae) en de zachte of lederteken (Argasidae). In totaal komen er over de wereld meer dan 800 tekensoorten voor.

De teek brengt het grootste deel van zijn leven door in de natuur: bossen en graslanden. Om zich te kunnen ontwikkelen en voort te planten heeft hij echter bloed nodig. Hij kiest hierbij zowel voor wilde dieren (bosmuizen, egels, eekhoorns, reeën,...) als huisdieren (schapen, runderen, paarden, honden, katten,...) evenals de mens.

Een teek wacht in grashalmen of lage bosjes op een passerende gastheer, waaraan hij zich in het voorbijgaan vastklampt. Eenmaal op het dier kruipt de teek naar een plaats waar de huid het dunst is en bijt hij zich stevig vast. Hij verankert zich als het ware in de huid. De vrouwtjes kunnen door het zuigen van bloed tot wel 1 cm lang worden.

Eenmaal volgezogen met bloed maakt zij zich los van de huid en laat zich op de grond vallen. Op een beschutte plaats legt het vrouwtje zo’n 2.000 eitjes waarna zij sterft. Uit deze eitjes ontwikkelen zich (binnen een maand) 6-potige larven. Ook deze klimmen in grashalmen en wachten op een gastdier, waarop ze drie tot 8 dagen lang bloed zuigen, tot ze verzadigd zijn. Vervolgens laten ze zich op de grond vallen en ontwikkelen ze zich in drie maanden tot 8-potige nimfen, die eveneens een bloeddonor zoeken. De ontwikkeling tot volwassen teek duurt dan nog zo’n drie tot vijf maanden. De volledige ontwikkelingscyclus van sommige soorten teken (die op meerdere gastdieren leven) kan zelfs tot 3 jaar duren. Warmte en een hoge luchtvochtigheid scheppen een gunstig klimaat voor de ontwikkeling van teken. Ze komen ook veel voor in de lente en de herfst.

Lees ook: Tekenbeet: hoe een teek verwijderen?

Is een tekenbeet gevaarlijk?

Van een tekenbeet op zich wordt de mens normaal gesproken niet ziek, maar de teek kan wel een rol spelen bij het overbrengen van diverse ziekten. De werkelijke boosdoener is niet de teek zelf, maar de bacterie, die hij via zijn speeksel en darminhoud overbrengt van de ene op de volgende gastheer.

De bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt, Borrelia burgdorferi, wordt echter zeer waarschijnlijk niet meteen overgedragen, omdat die zich in de darm van de teek bevindt en zich pas gaat vermenigvuldigen nadat er eerst een beetje bloed is gezogen. Vandaar ook dat men vaak leest dat wanneer men de teek tijdig (afhankelijk van de literatuur binnen 8 tot 36 uur) verwijdert, de kans op infectie zeer gering is. 

Prevalentie

Naargelang de studies treedt bij 1,1 tot 3,4% van de personen met een tekenbeet de ziekte van Lyme op. Het aantal jaarlijks vastgestelde gevallen, bevestigd door één van de referentielaboratoria (K.U.L. of U.C.L.), is gestegen van 42 gevallen in 1991 tot 300 gevallen in 1997. In 2002 werden 975 gevallen vastgesteld. Momenteel zouden jaarlijks ongeveer 10.000 patiënten een huisarts raadplegen voor de ziekte van Lyme. 13,5 op 100.000 worden geregistreerd met een positieve laboratoriumtest. 

Vaccinatie

Tot op heden is er ondanks heel veel onderzoek nog steeds geen vaccin beschikbaar die de ziekte van Lyme kan voorkomen. Onderzoekers van het Franse nationale onderzoeksinstituut voor landbouw, voeding en milieu (INRAE) hebben wel onlangs een innovatief vaccin ontwikkeld, dat al getest werd op muizen. Dit vaccin richt zich rechtstreeks op de teek en voorkomt dat deze de Borrelia-bacterie, die verantwoordelijk is voor de ziekte, overdraagt. De resultaten van hun werk zijn op maandag 24 juli 2023 gepubliceerd in het tijdschrift Microbiome. "Eenmaal in het lichaam zorgt deze onschadelijke bacterie ervoor dat de muis antilichamen aanmaakt. Als de muis vervolgens door een teek wordt gebeten, hebben deze antilichamen een wisselwerking met de microbiota van de teek, en kunnen ze die zo wijzigen dat er minder Borrelia in voorkomt." Of het vaccin ook wordt getest op mensen, en wanneer dat kan, is nog niet geweten.

Er wordt gezegd dat analyse van teken nadat ze gebeten hebben laat zien dat ze later veel minder Borrelia bij zich dragen dan teken die niet-gevaccineerde dieren gebeten hebben. Dit betekent dat als de teken gevaccineerde dieren bijten, ze minder besmettelijk worden.

Helaas beschermt het vaccin het gebeten dier niet tegen Lyme, maar het idee is dat na verloop van tijd de teken zelf minder gevaarlijk worden.

Lees ook: Waarop moet je letten na een tekenbeet?

Symptomen ziekte van Lyme

Infecties kunnen asymptomatisch verlopen of een brede waaier aan symptomen vertonen, afhankelijk van de duur van de infectie, gastheerfactoren (immuniteit), enz. Klassiek onderscheidt men drie verschillende stadia.

Lees ook: Wat kan je doen om de ziekte van Lyme te voorkomen?

© Getty Images / erythema migrans (huiduitslag)

1. Vroeg gelokaliseerd stadium (stadium I: 2 à 30 dagen na de beet): In ongeveer 60% van de vroege klinische gevallen is het eerste symptoom het 'erythema migrans'. Dit is een rode, zich centrifugaal uitbreidende verkleuring van de huid, met een diameter van minstens 5 cm tot maximaal 60 cm; vanuit het centrum verbleekt het erythema geleidelijk. Soms treden ook griepachtige symptomen op zoals koorts, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, gezwollen klieren... 
2. Vroeg gedissemineerd stadium (stadium II: binnen de weken na de beet): Bij een aantal patiënten (tot 15%) die in het eerste stadium niet of niet adequaat werden behandeld, kunnen verspreide erythema migrans-letsels, vermoeidheid, neurologische problemen (b.v. meningitis, neuropathische of zenuwpijn), hartproblemen en artritis optreden. 
3. Laat gedissemineerd stadium (stadium III: maanden tot jaren na de infectie), met b.v. persisterende artralgie (gewrichtspijnen), vooral ter hoogte van de knie, en meer zelden neurologische problemen ("late neuroborreliose") en huidletsels (acrodermatitis chronica atrophicans). Ook bij een adequate behandeling blijven bij een klein percentage mensen subjectieve klachten bestaan, vooral vermoeidheid, spierpijn en neurocognitieve problemen; dit syndroom, dat niet goed is gedefinieerd, wordt soms chronische ziekte van Lyme of post-Lymesyndroom genoemd.
   
   

Lees ook: Alfa-galsyndroom: vleesallergie na tekenbeet

Lees ook: Tekenbeet: welke symptomen kunnen wijzen op de ziekte van Lyme?

Diagnose

Je arts zal je vragen stellen en je onderzoeken. Op basis daarvan zal hij inschatten of je mogelijks de ziekte van Lyme hebt. Als je de typische huiduitslag vertoont, zal hij onmiddellijk een behandeling opstarten. In een later stadium kan de ziekte van Lyme ook aangetoond worden in het bloed.

Lees ook: Hoe gevaarlijk is de reuzenteek?

Behandeling

Behandeling met antibiotica wordt aanbevolen vanaf het vroeg gelokaliseerd stadium. Erythema migrans verdwijnt wel vaak spontaan, maar antibiotica versnellen het herstel van de huidletsels, en gaan de verdere evolutie van de ziekte tegen. In aanwezigheid van erythema migrans en voorgeschiedenis van blootstelling aan een tekenbeet, moet geen bloedtest gebeuren vooraleer de behandeling te starten. 

Patiënten met positieve bloedtest, maar zonder klinische symptomen van de ziekte van Lyme moeten niet worden behandeld.
Bepalen van Borrelia-serologie kan wel nuttig zijn bij de diagnosestelling van ziekte van Lyme wanneer de typische huidletsels niet kunnen vastgesteld worden.

Beroepsziekte

De ziekte van Lyme is een erkende beroepsziekte in ons land. Dat betekent dus dat iemand die beroepshalve besmet wordt door een teek (bv. bos- en parkwachters, houtvesters, enz.) in aanmerking komt voor vergoeding door het Fonds voor Beroepsziekten. Voor ambtenaren die beroepshalve besmet worden, geldt een aangepaste regeling via de administratieve gezondheidsdienst van het ministerie van Volksgezondheid.

Lees ook: Getuigenis: De ziekte van Lyme

Bronnen:
https://www.tekenbeten.be
https://www.connexionfrance.com
https://www.rivm.nl
https://www.sciensano.be
https://www.tekenbeetziekten.nl