Hebt u een koopverslaving?

nieuws Ongeveer 6 tot 8 procent van de Belgische bevolking zou aan een koopverslaving lijden. Het zou de laatste jaren aanzienlijk zijn toegenomen. Verwacht wordt dat het in de komende jaren nog zal toenemen, onder meer door het groeiend succes van webwinkels. Het anoniem kopen zou de verslaving in de hand kunnen werken.

Uit onderzoek blijkt dat de gemiddelde leeftijd waarop een koopverslaving begint, schommelt rond 17-30 jaar. Meestal beseft men pas na de leeftijd van 30 jaar dat er een probleem is, vaak omwille van externe factoren (opmerkingen van familieleden, financiële problemen...).

Wanneer bent u koopverslaafd?
Iedereen koopt wel eens iets dat hij/zij niet echt nodig heeft of geeft wel eens meer geld uit dan gepland. Bij een koopverslaving gebeurt dat niet af en toe maar voortdurend. Mensen met koopverslaving of compulsief koopgedrag (met een moeilijk woord ook oniomanie genoemd) hebben een permanente en vooral ongecontroleerde drang om te kopen, zonder enige reële behoefte en ongeacht hun financiële middelen.

Een aantal elementen kunnen wijzen op een koopverslaving:
• u bent obsessioneel bezig met kopen: u denkt bijna voortdurend aan de spullen die u wilt kopen en kunt zich niet verzetten tegen de drang om iets te kopen;
• u koopt geregeld spullen die u helemaal niet nodig hebt;
• u koopt meer dan u zich financiëel kunt permitteren;
• u besteedt veel meer tijd aan winkelen dan gepland, het zorgt voor spanningen of het verstoort uw sociaal of beroepsmatig functioneren;
• op het moment dat u iets koopt, voelt u een grote opwinding, een soort euforie, maar ook een onweerstaanbare drang en dwang;
• even nadat u iets hebt gekocht, hebt u schuldgevoelens en bent teleurgesteld over uzelf;
• u verstopt uw aankopen voor anderen of liegt erover.

Soms wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende types van koopverslaving:
(a) de 'troostkoper', die zich graag beter wil voelen door iets te kopen en belang hecht aan de symbolische betekenis van het product;
(b) de impulsieve koper, die een plotselinge wens ervaart om te kopen, bijvoorbeeld naar aanleiding van de koopjesperiode, zonder zich zorgen te maken over de consequenties;
(c) de fanatieke koper, die bewust zoveel mogelijk dezelfde producten koopt waarvoor overmatig enthousiasme of intense toewijding bestaat;
(d) de ongecontroleerde koper, die iets van de drie andere types heeft: hij/zij probeert psychische spanningen te verminderen, ziet het kopen als een middel tot spanningsvermindering en is niet uitsluitend gericht op het bezit van artikelen.

Oorzaken van een koopverslaving
Daarover is momenteel zeer weinig bekend. Er bestaan wellicht meerdere redenen waarom iemand koopverslaafd wordt.

• Psychoanalytische verklaring
De basis van de stoornis zou liggen in de afwezigheid van een stabiel innerlijk zelfbeeld, waardoor men zich op de buitenwereld moet richten om de innerlijke zelfbeelden te compenseren. Door een voorwerp te kopen van een bekend persoon, een ontwerper bijvoorbeeld, identificeert de patiënt zich hiermee en induceert hiermee gevoelens van onsterfelijkheid en permanentie. De noodzaak tot herhaaldelijk kopen ligt in het verlengde van de wens om iets terug te geven aan het zelf en kan gezien worden als verzet tegen iets onwenselijks wat de persoon in het verleden is overkomen.

• Cultureel-maatschappelijke verklaring
Sommige auteurs geven aan dat compulsief koopgedrag samenhangt met een aantal aspecten van de hedendaagse samenleving, zoals de gemakkelijke beschikbaarheid van kredietkaarten, meer en effectieve reclame, het gemak van winkelen in winkelcentra, via televisie of internet, een afname van de rol vanhet gezin en het opkomend individualisme.

• Psychologische verklaring
Ongecontroleerd kopen kan gezien worden als een variatie van een obsessieve-compulsieve stoornis. De aan ongecontroleerd kopen voorafgaande gevoelens van somberheid, eenzaamheid, verveling, boosheid en frustatie worden in diverse onderzoeken genoemd. Na het kopen treedt vaak een afname van deze negatieve gevoelens op, zij het van korte duur.
De motivatie voor het kopen komt voort uit het nastreven van een positieve interpersoonlijke relatie, bijvoorbeeld met een verkoper. Ongecontroleerd kopen kan zodoende gezien worden als een ontsnapping aan somberheidgevoelens in een poging een laag zelfbeeld te herstellen.
Voorts blijkt dat depressie vaak samenhangt met ongecontroleerd kopen.
Ongecontroleerd kopen wordt, net als andere stoornissen in de impulsbeheersing, gekenmerkt door sterke en soms oncontroleerbare impulsen in reactie op visuele stimuli. De hierdoor ontstane innerlijke spanning neemt af zodra aan de impuls gevolg wordt gegeven.
Pathologisch kopen kan ook gezien worden als een variant van psychische afhankelijkheid. Het tegelijkertijd vaker voorkomen van verslavingsziekten zou deze hypothese kunnen onderschrijven.

• Biologische en genetische verklaring
Serotonine speelt een belangrijke rol in de behandeling van onder andere obsessieve-compulsieve stoornissen en zou mogelijk ook een belangrijke rol spelen in het ontstaan van een koopverslaving.

Wie is extra gevoelig voor een koopverslaving?
Uit onderzoek blijkt dat koopverslaving vaak gepaard gaat met andere psychische problemen, of dat de kans op koopverslaving groter is bij mensen met een dergelijk probleem.

• Persoonlijkheidsstoornis, zoals een minderwaardigheidscomplex, een wankel zelfbeeld ('borderline');
• Stemmingsstoornis, zoals depressies en bipolaire stoornissen;
• Angststoornis (fobie);
• Middelenmisbruik, zoals alcohol, ecstacy, cocaïne;
• Eetstoornis zoals boulemie;
• Impulscontrolestoornis, zoals kleptomanie, gokverslaving...

Verschil mannen/vrouwen
Ongecontroleerd koopgedrag zou meer bij vrouwen dan bij mannen voorkomen. Er bestaat ook een sekseverschil in het type aankopen.
• Vrouwen hebben meestal een voorkeur voor kleding, schoenen, sieraden, keukenbenodigdheden en cosmetica.
• Mannen kopen vooral elektronische gadgets, gereedschap, sportmaterialen, autotoebehoren en antiquiteiten.

Laatst bijgewerkt: augustus 2022

Delen Whatsapp Tweet Mail