Hoe voorkom je op vakantie besmetting met legionella?

nieuws Elk jaar worden een 1000-tal Europese toeristen besmet met de legionellabacterie. Legionella is een bacterie die de veteranenziekte kan veroorzaken. Dit is een ernstige longontsteking. Er bestaat ook een lichtere vorm van infectie: de legionellagriep of Pontiac-koorts.

De legionellabacterie leeft in grondwater, oppervlaktewater en drinkwater en gedijt goed in stilstaand water met een temperatuur tussen de 25 en 45 graden. Als koud water door opwarming een temperatuur bereikt van meer dan 25 graden celcius en warm watertemperaturen ónder de 60 graden dalen, kunnen problemen ontstaan. Door stagnatie van (lauw en warm) water te vermijden, verhindert u de aangroei van de legionellabacterie.

De legionellabacterie kan zich bijvoorbeeld vermenigvuldigen in een warmwatertoestel met een voorraadvat, zoals boilers en ketels, waarin de temperatuur te laag is afgesteld. De temperatuur van uw warmwaterapparaat moet zijn afgesteld op minimaal 60 graden Celsius. Hebt u een geiser dan loopt u in het geheel geen risico; dit toestel heeft geen voorraadvat en de bacteriën krijgen geen kans zich te vermenigvuldigen.
Aangezien legionella goed gedijt bij hoge temperaturen, is het risico op besmetting groter in warme vakantielanden.

Uit gegevens van het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) blijkt dat de meeste gevallen van legionella in de toeristische sector in Europa voorkomen in Italië, Spanje, Frankrijk, Turkije en Griekenland. Ook op cruiseschepen worden elk jaar gevallen vastgesteld.

Wanneer een zogenaamde cluster van legionella wordt vastgesteld, wat betekent dat er twee of meer gevallen op eenzelfde plek worden vastgesteld, worden de gezondheidsdiensten van het betrokken land verwittigd. Zolang niet duidelijk is of de nodige maatregelen zijn genomen om verdere besmetting te voorkomen, worden de betrokken vakantieverblijven gepubliceerd op de website van de ECDC. Zeker 753 Europese hotels, campings en appartementen zijn tussen 1990 en 2011 in verband gebracht met legionellabesmettingen.
Probleem is dat volgens schattingen van de ECDC slechts 10% van de besmettiingen effectief worden aangemeld.

Hoe kunt u besmet worden?

Besmetting gebeurt door inademing van zeer kleine, besmette waterdruppeltjes, 'nevel' of 'aerosol', zoals er bijvoorbeeld ontstaat in de douche of in een bubbelbad.
Het is niet gevaarlijk om besmet water te drinken. Ook is legionella niet over te dragen van mens op mens.

Symptomen veteranenziekte
De veteranenziekte begint met snel opkomende hoofdpijn, spierpijn, geen eetlust en een ziek gevoel. Daarna krijgt de patiënt een longontsteking met koorts boven 39°C. Andere kenmerken zijn:
• hoesten
• kortademigheid
• last van braken en diarree.
De ziekte is goed te behandelen met de juiste antibiotica. Hoe eerder de behandeling begint, hoe beter. Wordt de legionella-infectie niet goed of niet op tijd behandeld, dan kan een patiënt langdurig ziek worden of zelfs overlijden. Tussen de 5 en 15% van de gevallen kent een dodelijke afloop.

Symptomen legionellagriep
De legionellagriep gaat gepaard met lichte griepachtige verschijnselen zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. Deze ziekte gaat doorgaans zonder behandeling na enkele dagen vanzelf over.

Wat kunt u doen om een legionellabesmetting te voorkomen?

1. Spoel de leidingen van je hotelkamer of appartement door
In het hoogseizoen zitten hotels en appartementen meestal weken achter elkaar volgeboekt, waardoor de douches in de kamers vrijwel dagelijks gebruikt worden. Maar in het laagseizoen kan dit anders zijn. Daarom is belangrijk om bij aankomst alle kranen twee minuten met maximaal heet water te laten doorlopen. Hierdoor worden eventuele legionellabacteriën gedood en kunnen ze wegspoelen. Vermijdt tijdens het spoelen de nevel in te ademen door goed te verluchten met ramen en deuren open en door de douchekop onder te dompelen in een emmer water.
Dit advies geldt ook voor de douches op de camping. Op grotere campings kan het gebeuren dat tegen het hoogseizoen een tot dan toe gesloten sanitairgebouw wordt geopend. In die gevallen moet u voorzichtig zijn, omdat de watertemperatuur in de leidingen tot meer dan 25°C opgelopen kan zijn.

2. Controleer de boiler van uw caravan/kampeerwagen/boot
Wanneer u in het bezit bent van een caravan/kampeerauto/boot met een boiler wordt aangeraden de temperatuur van het warme water dat uit de kraan komt te controleren. Blijft die temperatuur fors onder de 60 graden Celsius, dan kunt u het beste contact opnemen met uw caravandealer of de leverancier van uw boiler. Wanneer u de boiler langere tijd niet gebruikt, is het beter deze af te tappen en voor hergebruik boiler en leidingen door te spoelen.

3. Ververs regelmatig de watertank in uw caravan of boot
Een caravan bevat meestal een watertank van een 20 tot 50 liter. Het is goed om na de winterstop of als het water langer dan enkele dagen niet is gebruikt, tanks en leidingen te laten leeglopen en goed door te spoelen met grote hoeveelheden water. Wie helemaal zeker wil zijn van zijn zaak kan gebruik maken van chloor of andere ontsmettingsmiddelen.
Indien de vulslang bij boten in het buitenwater heeft gelegen of langdurig in de zon heeft gehangen is de waterkwaliteit vaak niet gewaarborgd. Ook het gebruikte leidingmateriaal en de plaats van de watertank is zeer belangrijk. Het komt vaak voor dat de watertank nabij de motor is opgesteld waardoor het water kan opwarmen.

4. Laat uw kampeerdouche leeglopen
Een kampeerdouche (bestaande uit een systeem met waterzak en doucheknop dat in de zon gehangen wordt) laat u best elke avond volledig leeglopen. Op die manier blijft er geen lauw water in achter, en krijgt de legionellabacterie minder kans om zich te vermenigvuldigen.

5. Bovengrondse leidingen en sproeiinstallaties
Kranen waarvan de leiding bovengronds of bijna bovengronds liggen, kunnen een risicobron vormen. Door de buitentemperatuur kan het water daarin worden opgewarmd tot tussen de 25 en 55 graden Celsius. Dit risico geldt vooral als de kraan weinig wordt gebruikt. In dat geval is het beter water te tappen vanaf een punt dat zo dicht mogelijk bij de hoofdleiding ligt.
Indien er gesproeid wordt met koud leidingwater is er geen risico. Zelden zal de temperatuur in een dergelijk systeem langere tijd achtereen boven de 25 graden Celsius zijn en blijven. Wanneer echter gebruik wordt gemaakt van een (flexibele) tuinslang, die gedurende langere tijd in de zon blijft liggen, minder vaak gebruikt wordt en stilstaand water bevat, neemt het risico op groei van de bacterie toe. Daarom is het van belang de tuinslang na gebruik leeg te laten lopen. Dat geldt ook voor een tuindouche die is aangesloten op een tuinslang. Dergelijke opwarming van water zal niet voorkomen in een ingegraven leidingsysteem.

6. Zwembaden en waterattracties
• In een zwembad loopt u geen risico op legionellabesmetting als er voldoende chloor is toegevoegd aan het water.
• De meeste zwembaden doen geen chloor in het douchewater. Het douchewater kan dus besmet raken met legionella, als het water in het warmwatersysteem kouder is dan 60°C. Vooral de douches met een drukknopsysteem vormen een risico, omdat mengwater een gunstige temperatuur heeft voor de legionellabacterie om te groeien. Het zwembad moet zijn douches periodiek doorspoelen met heet water, of de installatie ontsmetten.
• De watertemperatuur in whirlpools en bubbelbaden ligt vaak tussen de 25 en 45°C. Dit is een goede temperatuur voor de legionellabacterie om te gaan groeien. Daarom kunnen deze baden een risico vormen. U kunt de beheerder van het zwembad vragen welke maatregelen hij neemt tegen legionellabesmetting.
Als het bubbelbad is gekoppeld aan een warmwaterapparaat en -leidingen, waarin temperaturen van minimaal 60 graden Celsius worden bereikt tot en met de bubbelbadkranen en het bad daaruit gevuld wordt, dan is er geen enkel risico. Indien het bubbelbad na elk gebruik wordt geleegd is het verder ook niet nodig dit bad te desinfecteren.

7. Airco
De airco in uw hotel of appartement kan een probleem zijn. Veel hangt af van welk type airconditioning. Airconditioners waarbij water verneveld wordt, kunnen een risico vormen voor legionellabesmetting. U kunt de eigenaar van het hotel/appartement vragen welke maatregelen hij neemt tegen legionella.
Airconditionings auto's vormen geen risico, omdat ze niet werken met waterverneveling.

Meer info
www.stichtingveteranenziekte.nl
www.zorg-en-gezondheid.be
http://ecdc.europa.eu/en/activities/surveillance/eldsnet/pages/index.aspx