Gerelateerde artikels
Is vegetarisch eten goed voor kinderen?
In dit artikel
Is vegetarisch eten goed voor kinderen?
dossier
Met de groeiende aandacht voor de gezondheids- en milieuvoordelen van een plantaardig dieet neemt ook het aantal vegetariërs toe. Toch blijft de vraag of een vegetarisch dieet geschikt is voor kinderen onderwerp van discussie. Veel ouders vragen zich af: is vegetarisme gezond voor kinderen?
Lees ook: Wat als je kind niets lust (behalve appelmoes)?
Vegetarische diëten worden vaak gedefinieerd door wat ze uitsluiten, maar een positieve benadering kijkt naar de diversiteit aan geconsumeerde voedingsmiddelen. De kwaliteit van een vegetarisch dieet hangt af van de regelmatig geconsumeerde voedingsmiddelen. Lacto-ovo-vegetariërs vermijden vlees en vis, maar eten zuivel, eieren, honing en diverse plantaardige producten. Lacto-vegetariërs sluiten eieren uit, terwijl ovo-vegetariërs zuivelproducten vermijden maar wel eieren eten.
“Hoe restrictiever het dieet en hoe jonger het kind, hoe groter het risico op tekorten,” vertelt dr. Ir. Eric De Maerteleire, auteur van verschillende boeken rond gezondheid en voeding. “Bijzondere aandacht is nodig voor de inname en kwaliteit van eiwitten, ijzer, zink, calcium, de vitamines A, D3, B12 en essentiële vetzuren zoals DHA, EPA en a-linoleenzuur.” Maar laten we beginnen bij het begin.
Wat zijn de voordelen van vegetarisch eten bij kinderen?
© Getty Images
“Er is weinig onderzoek naar de gezondheidsvoordelen van vegetarische diëten bij kinderen. Bij volwassenen werd het verband tussen vegetarisme en niet-overdraagbare ziekten onderzocht in acht grote cohortstudies met bijna 280.000 deelnemers, waarvan een derde vegetariër was. Uit de resultaten bleek dat vegetariërs een vergelijkbaar sterftecijfer hadden als de algemene bevolking, maar een lager risico op hartaandoeningen en mogelijk kanker. Daarnaast waren er aanwijzingen voor een verminderd risico op diabetes type 2, obesitas, divertikels en cataract.
Wetenschappers hebben ook verschillende onderzoeken naar het effect van vegetarische diëten onder kinderen en adolescenten samengevat, en merkten op dat vegetarische kinderen slanker en langer waren in de adolescentie vergeleken met omnivore kinderen, met potentieel betere bloedlipiden.”
Lees ook: Vanaf welke leeftijd mag een kind rauw vlees, vis of kaas eten?
Wat zijn de nadelen van een veggie dieet voor kinderen?
“In 2017 hebben Schürmann en collega's een systematische review uitgevoerd om de voedselinname, voedings- en gezondheidsstatus van vegetarische zuigelingen, kinderen en adolescenten in geïndustrialiseerde landen te evalueren. Over het algemeen meldden de studies dat lage innames van vitamine B12, ijzer, vitamine D3 en calcium veel voorkwamen. Echter, het werkelijke risico op een tekort aan micronutriënten bij vegetarische kinderen is relatief moeilijk in te schatten op basis van het gebrek aan goed ontworpen onderzoeken. Sommige onderzoeken vinden geen bewijs van klinisch betekenisvolle verschillen in groei of biochemische metingen bij kinderen die een vegetarisch dieet volgen . Een vegetarisch dieet werd wel soms geassocieerd met een hogere kans op ondergewicht.”
Lees ook: 17 tips om je kinderen groenten te laten eten
Kan een vegetarisch dieet tekorten veroorzaken bij kinderen?
Eiwitten
“Onderzoek toont aan dat een gevarieerd plantaardig dieet alle essentiële aminozuren kan leveren die volwassenen nodig hebben. Vanwege de lagere verteerbaarheid van plantaardige eiwitten wordt echter gesuggereerd dat vegetarische kinderen meer eiwitten nodig hebben: 30-35% extra voor baby's tot twee jaar, 20-30% extra voor twee- tot zesjarigen en 15-20% extra voor oudere kinderen. Daarom liggen de aanbevolen eiwitinnames voor vegetarische kinderen 10-15% hoger dan voor niet-vegetariërs.
Soja-eiwit kan dierlijke eiwitten volledig vervangen, terwijl tarwe-eiwit tot 50% minder bruikbaar kan zijn. Belangrijke plantaardige eiwitbronnen zijn peulvruchten, granen, noten en zaden. Door deze te combineren, ontstaat een evenwichtige eiwitinname, vooral wanneer kleine hoeveelheden dierlijke eiwitten zoals zuivel of eieren worden toegevoegd.”
Lees ook: Eiwitrijke voeding, groente-ijsjes of -wraps: zijn de nieuwe trends ook gezonder?
Calcium
“Het risico op osteoporose op latere leeftijd zal kleiner zijn naarmate de botten zwaarder en steviger zijn op jonge leeftijd.
Kinderen tussen 1 en 3 jaar hebben 450 mg calcium nodig, tussen 4 en 10 jaar 800 mg. Het probleem is dat een voeding zonder zuivel gemiddeld slechts zo’n 400 mg calcium aanbrengt . Nu al geldt, voor alle leeftijdsgroepen samen, dat 56% van de Belgen de gemiddelde calciumbehoefte niet haalt. Volgens de Voedselconsumptiepeiling 2014-2015 van Sciensano haalt slechts 5% van de adolescenten (14-18 jaar) de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium alhoewel zij een belangrijke groeifase doormaken.
Onderzoekers van Creighton University hebben vastgesteld dat zuivelproducten een efficiënte bron van calcium zijn vanwege hun hoge gehalte en goede opneembaarheid. Hoewel sommige groenten calcium bevatten, is de hoeveelheid vaak lager en kunnen antinutriënten zoals oxaalzuur de opname belemmeren. Donkergroene bladgroenten zoals boerenkool, kool, broccoli en rapen bevatten goed opneembaar calcium en zijn daarom vooral aan te raden voor veganisten. Ter illustratie: ongeveer 360 gram broccoli levert evenveel calcium als één kopje melk. Het is praktisch gezien moeilijk om zonder zuivel of verrijkte voedingsmiddelen voldoende calcium binnen te krijgen. Bovendien helpt de vitamine D3 in melk bij de calciumopname. Andere factoren, zoals hoge inname van zwavelhoudende aminozuren in granen, noten en zaden, kunnen de calciumretentie verminderen.
Italiaanse onderzoekers concluderen dat, hoewel de effecten van een vegetarisch dieet op botgezondheid variëren, het voor vegetariërs essentieel is om voldoende calcium en vitamine D3 binnen te krijgen via supplementen, natuurlijke of verrijkte voedingsmiddelen, evenals voldoende eiwitten, fruit, groenten en vitamine B12. Met een adequate calcium- en vitamine D3-inname heeft een goed samengesteld plantaardig dieet geen nadelige invloed op de botgezondheid.”
- Conclusie: Kinderen die een vegetarisch dieet volgen en voldoende zuivel consumeren, krijgen doorgaans voldoende calcium binnen. Kinderen die geen zuivelproducten gebruiken, kunnen moeite hebben om de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium te bereiken.
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium voor alle bevolkingsgroepen, vind je terug op de website van voedingscentrum.nl.
Lees ook: Hypocalciëmie: wat zijn de symptomen van een calciumtekort?
Vitamine D3
“Vitamine D3 komt van nature voor in dierlijke producten zoals lever, vette zeevis en eidooiers, en kan daardoor ontbreken in vegetarische en vooral veganistische diëten. Zuigelingenvoeding en veel commerciële merken koemelk, evenals sommige soja- en rijstmelkproducten, zijn verrijkt met vitamine D3. Kinderen kunnen voldoende vitamine D3 aanmaken door blootstelling aan zonlicht; voor kinderen met een lichte huid is 20 tot 30 minuten zonlicht op gezicht en handen, drie keer per week, doorgaans voldoende. Een donkere huid en het gebruik van zonnebrandcrème verminderen echter de productie van vitamine D3 in de huid.
Aangezien vette vis een belangrijke bron van vitamine D3 is en vegetariërs deze vermijden, kan het moeilijk zijn om via voeding voldoende vitamine D3 binnen te krijgen zonder supplementen of verrijkte voedingsmiddelen. Hoewel verrijkte soja- of rijstmelk, margarines en ontbijtgranen bijdragen aan de inname, leveren ze mogelijk niet de volledige benodigde hoeveelheid. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine D3 voor kinderen is 10 microgram.”
- Conclusie: Alle kinderen die een vegetarische voeding volgen moeten voldoende onder de zon komen, aangevuld met verrijkte voedingsmiddelen en dit laatste al zeker in de winterperiode.
Gedetailleerde tabellen met vitamine D3-gehaltes in voedingsmiddelen zijn te vinden op websites zoals Voedingswaardetabel.nl.
Lees ook: Moet iedereen in de winter vitamine D slikken?
Vitamine B12
“Lacto-ovo-vegetarische kinderen (die zuivel en eieren consumeren) blijken meer dan genoeg vitamine B12 in te nemen, maar wat veganistische kinderen betreft moet deze vitamine zeker de nodige aandacht krijgen. Strikte veganisten lopen het risico op een vitamine B12-tekort, omdat deze vitamine alleen in dierlijke producten voorkomt."
- Conclusie: Suppletie of inname van verrijkte voeding is essentieel. Bronnen van B12 zijn gist, verrijkte soja- en notendranken en granen. Opgelet: vegetarische diëten bevatten doorgaans veel foliumzuur (vitamine B11). Het is bekend dat hoge vitamine B11-waarden een door een vitamine B12-tekort veroorzaakte bloedarmoede kunnen maskeren. Wanneer dan de lichaamsvoorraden van vitamine B12 laag zijn, kunnen kinderen een risico lopen op neurologische aandoeningen.
Op de website van de Belgische Hoge Gezondheidsraad staan de dagelijkse behoeften in functie van de leeftijd en geslacht. Het gehalte van vitamine B12 in voedingsmiddelen is ook terug te vinden op het internet, bijvoorbeeld op de website van ‘Zorgwijzer,nl’ , van ‘B12.nl’ en van ‘nice-info.be’.
Lees ook: Symptomen vitamine B12-tekort en wie moet supplementen nemen?
IJzer
“IJzer is extreem belangrijk onder meer voor de vorming van rode bloedcellen en een goed functioneren van het immuunsysteem. Een ijzertekort komt het frequentst voor tussen de leeftijd van 18 en 24 maanden, bij zowel vegetarische, veganistische als omnivore kinderen.”
Lees ook: Wat zijn de symptomen en gevolgen van een ijzertekort?
|
Op de website van het ‘Voedingscentrum’ lezen we: ‘IJzer komt in ons eten voor in twee vormen: heemijzer en non-heemijzer. Heemijzer komt alleen voor in dierlijke producten. Non-heemijzer komt voor in dierlijke en plantaardige producten. Het grootste deel van het ijzer dat we eten is non-heemijzer, ongeveer 90%. Zo’n 10% is heemijzer. Van heemijzer neemt je lichaam uit voeding ongeveer 25% op. De hoeveelheid non-heemijzer die je lichaam opneemt kan variëren tussen de 1 en 10%. Dit hangt af van de oplosbaarheid van het non-heemijzer in de dunne darm. Hoe beter oplosbaar, hoe beter het wordt opgenomen.’ |
“Veganisten en lacto-ovo-vegetariërs hebben 1,8 keer zoveel ijzer nodig als niet-vegetariërs vanwege de verschillen in biologische beschikbaarheid tussen heem en non-heemijzer. Vitamine C en andere componenten die in groenten en fruit worden aangetroffen, verbeteren de absorptie van non-heemijzer. Vitamine C-rijke voedingsmiddelen zijn onder andere paprika's, tomaten, alle fruitsoorten, bessen, kool en broccoli. Opgelet, er komen ook stoffen voor in de voeding zoals bepaalde voedingsvezels, fytaten en tannines die de absorptie van ijzer kunnen afremmen, en daarom moet er naar een evenwicht worden gezocht.”
- Conclusie: Wetend dat ijzertekort het meest voorkomende voedingstekort bij kinderen is, is het essentieel dat voedingsmiddelen worden geconsumeerd die rijk zijn aan ijzer voor deze populatie. Beschikbare opties zijn onder meer met ijzer verrijkte granen, graanproducten, gedroogde bonen en erwten, of supplementen. Suppletie kan essentieel zijn tijdens snelle groeifasen.
Op de website van de Belgische Hoge Gezondheidsraad staan de dagelijkse behoeften aan ijzer in functie van de leeftijd en geslacht. Het gehalte aan ijzer in een aantal voedingsmiddelen is terug te vinden op de website ‘Voedingsmiddelentabel.nl’ .
Lees ook: Is het schadelijk als je kind geen of te weinig groenten eet?
Zink
“Zink is essentieel voor de leer- en gedragsontwikkeling van kinderen. Een tekort aan zink kan leiden tot groeiproblemen en verstoringen in de ontwikkeling van de hersencellen, wat leerstoornissen en emotionele gedragsproblemen kan veroorzaken.
Vegetariërs, en vooral veganisten, kunnen uitdagingen ondervinden bij het verkrijgen van voldoende zink. Plantaardige voedingsmiddelen bevatten stoffen, zoals fytaten, die de opname van zink kunnen belemmeren. Fytaten binden zink, waardoor de biologische beschikbaarheid ervan afneemt.
Bij een omnivoor dieet komt ongeveer 50% van de zinkinname uit dierlijke eiwitten. Moedermelk voorziet baby's tot zeven maanden van voldoende zink; daarna zijn aanvullende bronnen nodig. Bij strikte veganisten kan de zinkinname tot 50% lager zijn dan bij omnivoren, wat het risico op een tekort verhoogt.”
- Conclusie: Hoewel zinktekort bij vegetarische kinderen zeldzaam is, is het belangrijk om aandacht te besteden aan het opnemen van zinkrijke plantaardige voedingsmiddelen, zoals zemelen, havervlokken, tarwekiemen, erwten, peulvruchten, tofu, tahini, noten, zaden, notenpasta en volle granen. Bepaalde voedselbereidingstechnieken, zoals fermenteren en ontkiemen van zaden en granen, kunnen de biologische beschikbaarheid van zink verbeteren.
Op de website van de Belgische Hoge Gezondheidsraad staan de dagelijkse behoeften aan zink in functie van leeftijd en geslacht. Het gehalte aan zink in een aantal voedingsmiddelen is terug te vinden op de website ‘Voedingsmiddelentabel.nl’.
Lees ook: Helpen zinksupplementen echt tegen een verkoudheid?
Riboflavine (vitamine B2)
“Riboflavine of vitamine B2 komt hoofdzakelijk voor in dierlijke producten. Vegetarische voeding kan dus tot tekorten leiden. Riboflavine is een belangrijk onderdeel van co-enzymen die betrokken zijn bij de groei van cellen, energieproductie en de afbraak van vetten, steroïden en medicijnen. Veganisten/vegetariërs lopen een hoger risico op een tekort vanwege een lagere inname of volledige uitsluiting van zuivel- en vleesproducten, maar dit kan worden verholpen door met riboflavine verrijkte voedingsmiddelen te eten en de consumptie van veel peulvruchten, noten, avocado’s en volle granen te verhogen.
Groene bladgroenten en champignons zijn goede bronnen, ook al is het soms niet zo eenvoudig om kinderen er veel van te laten eten.”
Op de website van de Belgische Hoge Gezondheidsraad staan de dagelijkse behoeften aan vitamine B2. Het gehalte aan vitamine B2 in voedingsmiddelen is ook terug te vinden op het internet.
Lees ook: Factchecker: maakt suiker kinderen echt hyperactief?
Vetten en vetzuren
“Voor kinderen tussen 2 en 5 jaar zijn vetrijke voedingsmiddelen essentieel om te voorzien in hun calorie- en voedingsbehoeften. In deze levensfase is het belangrijker om de kwaliteit van de vetten te verbeteren dan om de vetinname te verminderen. Kinderen hebben een verhoogde behoefte aan essentiële vetzuren, met name omega-3 vetzuren, die cruciaal zijn voor hun groei en ontwikkeling.
Er is een onderscheid tussen plantaardige en dierlijke omega-3 vetzuren. Plantaardige bronnen bevatten het essentiële vetzuur alfa-linoleenzuur (ALA). Vegetarische kinderen kunnen voldoende ALA binnenkrijgen via voedingsmiddelen zoals noten, zaden, tofu en plantaardige oliën zoals olijfolie en lijnzaadolie. Echter, de opname van de omega-3 vetzuren docosahexaeenzuur (DHA) en eicosapentaeenzuur (EPA) is een uitdaging, aangezien deze voornamelijk voorkomen in vette vis.
DHA en EPA zijn essentieel voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. De Belgische Hoge Gezondheidsraad adviseert een dagelijkse inname van 1 tot 2% van de totale energie uit omega-3 vetzuren, inclusief ALA, DHA en EPA. Specifiek wordt een inname van 250 tot 500 mg per dag van EPA en DHA aanbevolen voor kinderen vanaf 3 jaar. In de praktijk betekent dit dat kinderen wekelijks 150 tot 300 gram vette vis zouden moeten consumeren, zoals makreel, zalm, haring, sprot, maatjes en sardines.
Voor vegetariërs en veganisten is het verkrijgen van voldoende DHA en EPA uit de voeding moeilijker. Alternatieven zoals met visolie verrijkte voedingsmiddelen, algenpreparaten of visolie-supplementen kunnen helpen om aan de benodigde hoeveelheden te voldoen. Hoewel het lichaam ALA kan omzetten in DHA en EPA, gebeurt dit met een laag rendement (ongeveer 6% voor EPA en 3,8% voor DHA), waardoor de aanwezigheid van DHA en EPA uit deze bron vaak onvoldoende is.”
- Conclusie: Onderzoek heeft aangetoond dat DHA het leerproces verbetert, evenals het zicht, geheugen en concentratievermogen. Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat kinderen voldoende omega-3 vetzuren binnenkrijgen, vooral DHA en EPA, om hun algehele gezondheid en ontwikkeling te ondersteunen.
Lees ook: De zin en onzin van omega 3-vetzuren
Samenvatting
- Vegetarische diëten kunnen, maar niet noodzakelijkerwijs, geschikt zijn voor kinderen, mits men waakzaam is, met name om variatie te garanderen en men op de hoogte is van mogelijke tekorten die kunnen opduiken . Maar, voor alle duidelijkheid, identieke opmerkingen zijn van toepassing op omnivore diëten.
- De plantaardige elementen van een vegetarisch dieet zijn hetzelfde als voor elk gezond dieet: zorg voor een verscheidenheid aan voedingsmiddelen, waaronder veel fruit en groenten, volkoren granen, peulvruchten (zoals bonen, soja en linzen), noten en zaden.
- Een aandachtspunt: plantaardige voeding bevat vaak minder calorieën per gram dan dierlijke voeding. Kinderen moeten dus grotere porties eten om genoeg energie binnen te krijgen. En energie is erg belangrijk om goed te groeien en te ontwikkelen.
- Vele studies wijzen erop dat bij vegetariërs een sneller tekort kan optreden aan diverse voedingsstoffen zoals volwaardige eiwitten, omega-3 vetzuren, vitamine D3, vitamine B12, vitamine B2, ijzer, calcium en zink , . Er moet voor deze elementen aandacht zijn in de voeding van kinderen. Het is verstandig om in de groeifase voedingsmiddelen te eten verrijkt met deze elementen, eventueel kan voor sommige ervan een voedingssupplement worden overwogen.
Bronnen:
Schürmann, S, Kersting, M & Alexy, U (2017) Vegetarian diets in children: a systematic review. Eur J Nutr 56, 1797–1817.
Laura J Elliott et al. (2022). Vegetarian Diet, Growth, and Nutrition in Early Childhood: A Longitudinal Cohort Study. Pediatrics. Jun 1;149(6):e2021052598.
American Dietetic Association, Dietitians of Canada Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets. Can J Diet Pract Res. 2003;64:62–81.
Messina V, Mangels AR. (2001). Considerations in planning vegetarian diets: Children. J Am Diet Assoc.;101:661–9.
Dunham L, Kollar LM. (2006). Vegetarian eating for children and adolescents. J Pediatr Health Care.;20:27–34.
Hallberg L, Brune M, Rossander L. (1986). Effect of ascorbic acid on iron absorption from different types of meals. Studies with ascorbic-acid-rich foods and synthetic ascorbic acid given the different amounts with different meals. Hum Nutr Appl Nutr.;40:97–113.
Slattery ML, Jacobs DR, Jr, Hilner JE, et al. (1991). Meat consumption and its associations with other diet and health factors in young adults: The CARDIA study. Am J Clin Nutr.;54:930–5.
Fulton JR, Hutton CW, Stitt KR. (1980). Preschool vegetarian children. Dietary and anthropometric data. J Am Diet Assoc.;76:360–5.
Institute of Medicine of the National Academies . Dietary reference intakes. Tables of DRI values.
Gillooly M, Bothwell TH, Torrance JD, et al. (1983). The effects of organic acids, phytates and polyphenols on the absorption of iron from vegetables. Br J Nutr.;49:331–42.
Donovan UM, Gibson RS. Iron and zinc status of young women aged 14 to 19 years consuming vegetarian and omnivorous diets. (1995). J Am Coll Nutr.;14:463–72.
Hunt JR, Matthys LA, Johnson LK. (1998). Zinc absorption, mineral balance, and blood lipids in women consuming controlled lactoovovegetarian and omnivorous diets for 8 wk.. Am J Clin Nutr.;67:421–30.
Hoge Gezondheidsraad – Voedingsaanbevelingen voor België – 206 – September 2019 (pagina 80 e.v.)
Hoge Gezondheidsraad – Voedingsaanbevelingen voor België – 206 – September 2019 (pagina 49 e.v.)
A Hackett, I Nathan, L Burgess (1998). Is a vegetarian diet adequate for children. Nutr Health. 12(3):189-95.
Tucker KL (2014) Vegetarian diets and bone status. Am J Clin Nutr 100, Suppl., 329S–335S.
Pawlak R, Lester SE & Babatunde T (2014) The prevalence of cobalamin deficiency among vegetarians assessed by serum vitamin B12: a review of literature. Eur J Clin Nutr 68, 541–548
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
